Samen zingen draagt bij aan meer welzijn en positieve gezondheid. Regelmatig samen zingen leidt zelfs tot verbetering van cognitieve functies en kan het dementieproces vertragen.
In de documentaire ‘Als klanken kleuren’ worden drie zangers met dementie gevolgd die zich samen met hun mantelzangers voorbereiden op de uitvoering de Matthäus Passion. De Matthäus-Passion is een van de meest indrukwekkende en emotionele werken uit de klassieke muziekgeschiedenis. Het Participatiekoor koos juist dit muziekstuk om samen met een groep zangers met dementie en hun mantelzangers ten gehore te brengen.
Barbara Groot, als wetenschapper verbonden geweest aan Leyden Academy, was als participerend onderzoeker nauw betrokken: “Door samen te zingen voel je je onderdeel van een geheel. In een gesprek met een moeder en dochter kwam heel erg naar voren dat de nadruk ligt op wat nog wél kan. Dat je gewaardeerd wordt om wie je bent.”
‘Als klanken kleuren’ is een hartverwarmend en ontroerend portret van de kracht van muziek en de verbinding die het kan creëren. Bekijk de documentaire online
In het televisieprogramma Op1 was een aantal zangers en mantelzangers te gast om te praten over het participatiekoor en de documentaire ‘Als klanken kleuren’.
Het Participatiekoor geeft de komende weken een aantal Matthäus Passion concerten in Haarlem, Delft en Hilversum. Kijk op hun website voor verdere details.
Marleen Dohmen haar promotieonderzoek bij Leyden Academy richt zich op de samenwerkingsrelatie tussen zorgmedewerkers, verpleeghuisbewoners en hun naasten ten behoeve van goede zorg, en de morele kwesties die zij daarbij tegenkomen. Een waardevol onderzoek, maar ook een onderzoek dat wat vragen oproept.
Wat een interessant onderwerp. Maar zorg moet toch altijd goed zijn. Wat bedoel je precies met goede zorg? Goede zorg is altijd van belang. Maar wat er precies met goede zorg bedoeld wordt, is niet altijd duidelijk. Want wat voor mij belangrijk is (bijvoorbeeld lekker eten), hoeft voor de buurman niet net zo belangrijk te zijn. Bovendien kan datgene wat ‘goed’ is ook per situatie verschillen. Wat op het ene moment van belang is, speelt op het andere moment een minder grote rol. En waar je van de ene persoon graag een knuffel krijgt, voer je met de ander misschien liever een goed gesprek. De definitie van goede zorg is dus niet alleen voor iedereen anders, maar ook nog eens afhankelijk van de context en van de relaties tussen de betrokkenen.
Kan je een voorbeeld geven waar zorgmedewerkers, bewoners en naasten tegenaan kunnen lopen? Een voorbeeld is een situatie waarin een dochter op bezoek komt bij haar vader en graag wil dat haar vader voor dat bezoek uit bed wordt gehaald, terwijl de zorgmedewerker dit te belastend voor de bewoner vindt. Beiden hebben op zo’n moment het beste voor met de bewoner, maar hun vertrekpunten zijn anders, wat zorgt voor spanning. De medewerker kijkt vanuit haar rol als zorgverlener en richt zich met name op het welzijn van de bewoner. Vanuit de gezondheidszorgethiek is dat logisch. Daar draait het maar om één persoon, namelijk degene die zorg ontvangt. De dochter is meer bezig met het contact met haar vader. Dat kunnen we duiden aan de hand van de familie-ethiek. In families draait het niet om één persoon, maar juist om het gezamenlijk in stand houden van de onderlinge banden. Met mijn onderzoek hoop ik meer inzicht te krijgen in dit soort onderliggende beweegredenen, om zo te komen tot een betere (samenwerkings)relatie tussen medewerkers, bewoners en naasten.
Hoe vindt dat wat je onderzoekt zijn weg naar de praktijk?
De verhalen van medewerkers, bewoners en naasten over hun ervaringen met zorg zijn een belangrijke bron van informatie voor zorgorganisaties. Toch worden deze verhalen niet altijd gedeeld, laat staan vastgelegd. Daarom hebben we binnen het speerpunt Betekenisvol de narratieve methode Ervaringen Centraal ontwikkelt, die handvatten biedt om ervaringen te verzamelen, structureren, delen en duiden. Samen met kennisorganisatie Vilans, Maastricht University, Tilburg University en Erasmus University bundelen we kennis over deze en andere narratieve methoden voor kwaliteitsverbetering in de verpleeghuiszorg. Verder werken we met verpleeghuisorganisatie Topaz samen aan het project Samen werken aan liefdevolle zorg. Dit is een participatief actieonderzoek, waarin medewerkers, bewoners en naasten aan de slag gaan om manieren te ontwikkelen om hun samenwerkingsrelatie te verbeteren. Door te kijken naar de samenwerking in de driehoek en daar met elkaar over in gesprek te gaan, leren zij meer over elkaars perspectief. Dit maakt nu al een groot verschil in het contact en draagt bij aan wederzijds begrip.
Tot slot een persoonlijke vraag, wat spreekt je aan bij het werk dat je doet en de doelgroep waarvoor je dit doet? Wat mij het meest aanspreekt, is de ruimte die er is om in gesprek te gaan met de mensen om wie het gaat; met zorgmedewerkers, verpleeghuisbewoners en hun naasten. Deze groep mensen wordt niet altijd voldoende gehoord door degenen die het voor het zeggen hebben. Terwijl juist zij bij uitstek weten wat er nodig is. Op persoonlijk vlak heb ik ervaren hoe iemand die dichtbij staat wegens ziekte paternalistisch wordt benaderd of juist wordt vermeden. Het ongemak van anderen om met kwetsbaarheid om te gaan, kan voor pijnlijke situaties en afstand zorgen. Hetzelfde zie ik ook wanneer het oudere mensen betreft: zij worden vaak bij voorbaat niet serieus genomen of worden erg voorzichtig behandeld omdat anderen vooral hun kwetsbaarheid zien en niet de persoon die ze zijn. Ik zet me er dan ook graag voor in dat we ouderen serieuzer gaan nemen, en dat we tegelijkertijd lichter en luchtiger met elkaar om durven te gaan.
Wilt u meer weten over het promotieonderzoek van Marleen? Neem dan contact met haar op via dohmen@leydenacademy.nl.
“Iemands leven heeft waarde zolang men waarde toekent aan het leven van anderen door middel van liefde, vriendschap, verontwaardiging en mededogen”, aldus de Franse filosofe en feministe Simone de Beauvoir. Een mooi uitgangspunt dat goed aansluit op de missie van Leyden Academy: het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de maatschappij.
Afgelopen jaar heeft het team van Leyden Academy zich hier weer voor ingezet, samen met ouderen en met verschillende samenwerkingspartners. Zo organiseerden we met Aegon het digitaal leerprogramma Silver Starters, waar vijftigplussers de basis leren om hun idee om te zetten in een eigen bedrijf. Verder vond in samenwerking met het Jo Visser fonds het eerste Arts & Health Festival in het teken van dans plaats. En reikten we het eerste Leydse Lintje uit aan José Elshof, voor haar inzet om dans voor mensen met een bewegingsbeperking zoals Parkinson en multiple sclerose te stimuleren. We gingen met minister Helder in gesprek over de positieve effecten van het Leefplezierplan bij zorglocatie Den Es van Azora en locatie Vita van Zorggroep Elde Maasduinen. En we vierden op 11 november onze dies samen met de honderdjarige Leidse Amateur Fotografen Vereniging met de expositie ‘Een dag uit het leven van een honderdjarige’.
Dit alles en meer kunt u in tekst en beeld terugvinden in ons jaarbericht 2022. Het biedt een overzicht van de belangrijkste activiteiten en wapenfeiten aan de hand van onder andere onze drie speerpunten: hoe blijven we vitaal en wat kunnen mensen zelf én samen doen om langer gezond van lijf en leden en scherp van geest te blijven? Hoe geven we met elkaar betekenisvol invulling aan ons leven bij het ouder worden, ook als de kwetsbaarheid en afhankelijkheid toenemen, en met respect voor de verschillen tussen individuen? Hoe zorgen we ten slotte dat we ons verbonden weten binnen de gemeenschap en dat generaties elkaar ontmoeten, waarderen en versterken?
U kunt het jaarbericht hieronder doorbladeren of downloaden als pdf. Wij wensen u veel leesplezier.
Vooruitkijkend naar 2023 zullen we ons sterk blijven maken voor een saamhorige samenleving waarin jong en oud naar elkaar omkijken en zich verbonden weten. Waarin ouderen worden gezien en gehoord, ook de stem van mensen die verbaal minder vaardig zijn of minder goed de weg weten. En waarin we werken aan een omgeving die het mensen gemakkelijk maakt in beweging te komen en gezonde keuzes te maken.
Prof. dr. Tineke Abma Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing
Ben je zorgprofessional? Dit jaar organiseert Leyden Academy een bijzondere reeks bijeenkomsten voor zorgprofessionals in de ouderenzorg! We hebben vijf thema’s geselecteerd die zowel in het leven als in de zorg aan de orde van de dag zijn. We nodigen je van harte uit om aan deze sessies deel te nemen. Het programma ziet er als volgt uit:
1 | Empathie & interesse op vrijdag 24 maart van 13.00 tot 16.00 uur
2 | Kwetsbaarheid & weerbaarheid op vrijdag 21 april van 13.00 tot 16.00 uur
3 | Vrijheid & grip op vrijdag 30 juni van 13.00 tot 16.00 uur
4 | Verlangen & intimiteit op vrijdag 15 september van 13.00 tot 16.00 uur
5 | Stilstand & verandering op vrijdag 17 november van 13.00 tot 16.00 uur
Kinderen en ouderen die sámen fantasiewerelden verzinnen onder begeleiding van professionele kunstenaars, dat is Generatie Mixer!
Bent u of kent u een theaterdocent? We organiseren speciaal voor (aanstaande) theaterdocenten op woensdag 10 mei a.s. de masterclass ‘Imaginary Communities’.
Imaginary Communities is een dramamethode die – op basis van pedagogische uitgangspunten – kinderen een gefantaseerde samenleving laat creëren, begeleid door professionele kunstenaars. Tijdens de masterclass maakt u kennis met deze methode en krijgt u creatieve tools en strategieën aangereikt zodat u deze na afloop zelfstandig kunt toepassen. Het Engelse Chol Theatre heeft de dramamethode ‘Imaginary Communities’ het afgelopen decennium samen met leraren en leerlingen uit het basisonderwijs ontwikkeld en onderzocht.
Doe ook mee en schrijf je in!
Omdat de docenten uit Engeland overkomen, zal de voertaal op deze dag voornamelijk Engels zijn.
Wat: masterclass Imaginary Communities
Voor wie: (aanstaande) theaterdocenten
Wanneer: woensdag 10 mei 2023
Tijd: 10.00-17.00 uur
Locatie: Amphion Cultuurbedrijf in Doetinchem
Kosten: € 40,- (incl. lunch)
Aanmelden: u kunt zich aanmelden via langlevekunst@amphion.nl
Wat is leefplezier voor een individuele cliënt? Hoe kom je hier meer over te weten? Hoe draag je er aan bij? Hoe weet je of je het goede doet? En hoe deel je jouw ervaringskennis met je collega’s?
De afgelopen jaren heeft Leyden Academy met diverse praktijk- en onderwijsorganisaties samengewerkt aan zorg en ondersteuning gericht op leefplezier. Overal waar we kwamen, merkten we dat medewerkers heel graag hun ervaringen rondom de zorg en ondersteuning van bewoners delen. Ze vertelden over gebeurtenissen – zowel positieve als negatieve – die ze in hun werk hadden meegemaakt en indruk op hen hadden gemaakt. Gebeurtenissen waarvan ze iets hadden geleerd of waarvan ze vonden dat het van belang was voor anderen om te weten.
Deze ervaringen zijn een belangrijke bron van informatie maar worden niet altijd gedeeld, laat staan vastgelegd. Daarom ontwikkelden we Ervaringen Centraal, een methode die handvatten biedt voor het verzamelen, structureren, delen en duiden van de ervaringen van medewerkers, bewoners en hun naasten.
Oudere migranten met elkaar en hun omgeving verbinden door middel van activiteiten die in co-creatie worden ontwikkeld en uitgevoerd, dat is het doel van het programma ‘Tegen eenzaamheid in co-creatie met oudere migranten’. Zes organisaties gaan in vijf steden aan de slag, ze gaan ‘groepen draaien’ zoals dat in de praktijk wordt gezegd. Maar hoe draai je groepen? Hoe co-creëer je met mensen die soms niet weten wat ze zelf nodig hebben? Hoe verbind je mensen met verschillende achtergronden? Hoe creëer je onderling vertrouwen? Deze vragen en meer kwamen aan bod tijdens de trainingssessie die op 16 februari bij Stichting RCOAK plaatsvond.
“Ik heb al veel geleerd, leuk om op die manier ervaringen uit te wisselen” – deelnemer
Het programma borduurt voort op ‘Samen tegen Eenzaamheid’, een initiatief van Leyden Academy, Stichting Al-Amal en Stichting Dock Utrecht. Dit project wijst uit dat samenkomen op een participatieve wijze verbinding creëert en een basis legt voor het versterken van sociaal kapitaal. Binnen het huidige programma willen we meer mensen met migratieachtergrond bereiken en verbinden, en hun talenten ontdekken en versterken. We willen succesvolle elementen (verder) identificeren en kennis in een handleiding bundelen ter ondersteuning van andere organisaties.
Wil je meer weten kijk op onze website. Heb je zelf ervaring met ‘groepen draaien’, neem dan contact op met Nina Conkova.
Op vrijdag 3 februari jl. was Zohra Bourik, onderzoeker bij Leyden Academy, te gast bij een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer, georganiseerd door Fonda Sahla van D66. Zij ging daar met andere deskundigen, onder andere uit de zorgwereld, in gesprek over cultuursensitieve zorg.
Ieders behoefte aan zorg en aandacht is verschillend en vraagt om zorg die meebeweegt met de persoon en omstandigheden. Er zijn verschillende ideeën over cultuur, geloof en hoe je met elkaar omgaat. Het goed en open bespreken van wensen, mogelijkheden en samen daar een weg in vinden is nodig.
Zohra: “Uit de schrijnende verhalen van de experts kwam naar voren dat de zorg nog vaak tekort schiet als het gaat om passende zorg voor bepaalde doelgroepen, zoals ouderen met een migratieachtergrond, vluchtelingen, mantelzorgers, kindtolken of vrouwen. Om de zorg inclusief te maken en cultuursensitief te werken is het nodig dat we samen blijven leren van en met elkaar. De kunst is om “hokjes denken” te overstijgen en de zorgvrager te zien als individu en niet als vertegenwoordiger van diens cultuur, gemeenschap of beperking. Bewustwording van eigen aannames, de juiste vragen stellen en goed luisteren zijn dan van groot belang. Het toevoegen van divers talent aan een organisatie kan ook zorgen voor een inclusievere omgeving.”
De overgang van betaald werken naar pensioen kan tot ingrijpende veranderingen in het leven leiden en tegelijkertijd nieuwe mogelijkheden bieden voor zelfontwikkeling en ook nieuw (on)betaald werk. Op dit moment is er nog weinig bekend over hoe vrouwen in Nederland de overgang van werk naar pensioen ervaren, hoe ze het vinden om te blijven werken en wat dit betekent voor hun welzijn en gezondheid. Graag willen we meer inzicht krijgen in de wensen en ambities van vrouwen rondom dit thema, passend bij onze ambitie bij te willen dragen aan een vitaal, zinvol en maatschappelijk actief leven.
Voor ons onderzoek zijn we op zoek naar vrouwen van tussen zestig en negentig jaar die nog werken of in het verleden minimaal twaalf uur per week hebben gewerkt. Het onderzoek bestaat uit een één-op-één interview (60-90 minuten) of een groepsgesprek met maximaal acht vrouwen (90-120 minuten), aan de hand van thema’s en open vragen. Deelnemers krijgen ook ruimte om eigen onderwerpen aan te dragen. Vanzelfsprekend worden gegevens anoniem en vertrouwelijk behandeld en worden eventuele reiskosten vergoed.
Heeft u vragen of wilt u meewerken aan dit onderzoek, dat mede mogelijk gemaakt is door het Jo Visser fonds, of kent u iemand die zou willen meewerken? We horen het graag! U kunt mailen naar dr. Elena Bendien.
Vanuit het actieprogramma ‘Eén tegen eenzaamheid’ heeft het ministerie van VWS ZonMw de opdracht gegeven om met subsidies startende en bestaande lokale initiatieven (extra) te ondersteunen bij het doorbreken, terugdringen en voorkomen van eenzaamheid onder ouderen. De overheid wil een brede beweging in de samenleving ondersteunen die ervoor staat dat ouderen meedoen en voelen dat ze ertoe doen, ook als ze minder vitaal en actief zijn. Zo bestrijden we eenzaamheid gezamenlijk. In 2021 kregen 61 initiatieven een subsidie ‘Ondersteuning maatschappelijke beweging tegen eenzaamheid’ om hun lokale initiatief door te ontwikkelen en/of te verspreiden vanuit het ZonMw-programma ‘Versterking aanpak eenzaamheid’. De initiatieven zijn gericht op het signaleren, voorkomen en/of verminderen van eenzaamheid onder ouderen boven de 75 jaar. Welke kennis hebben deze eenzaamheidsinitiatieven opgedaan en wat geven zij andere initiatieven mee?
Dynamische kennissynthese
Leyden Academy voerde in 2021 in opdracht van ZonMw een dynamische kennissynthese toekomstagenda uit. Tijdens dit participatief en relationeel proces ligt de focus op actie en wordt met creatieve methoden kennis opgehaald en toegankelijk gemaakt. Afgelopen maanden hebben onze onderzoekers samen met zo’n 50 projectleiders een tweede kennissynthese uitgevoerd. Uit beide kennissynthesen komen drie belangrijke bevindingen naar voren: minder stigmatiserend taalgebruik, kennisdeling en een faciliterende rol van fondsen met een proactieve ondersteuning bij verduurzaming van de initiatieven. In november zijn deze uitkomsten gepresenteerd tijdens de afsluitende bijeenkomst.
“Met elkaar hebben we gekeken: hoe vergroten we nou de verbinding tussen mensen en hoe verklein je dan de eenzaamheid? Maken we met elkaar impact en luisteren we goed naar de mensen over wie het gaat?” – dagvoorzitter Lea Bouwmeester
Taalgebruik
Een deelnemer verwoordde het treffend: “Skip woorden als ‘bestrijden’ en ‘aanpakken’. Dit is echt onzin. Eenzaamheid is geen plaag of zo. Eenzaamheid is sociaal, emotioneel en existentieel en dat hoort bij ons bestaan.” Projectleiders vinden deze woorden stigmatiserend en niet passen bij de initiatieven in het land, waar mensen elkaar ontmoeten, relaties aangaan en proberen een beetje zin te krijgen in het leven. Door andere woorden te gebruiken, ontstaat een ander beeld van de mensen voor wie de initiatieven bedoeld zijn, aldus de projectleiders. Dan staat niet de ‘eenzame mens’, maar ‘verbinding’ en ‘zingeving’ centraal. Deze waarden zijn belangrijk voor iedereen, en zeker voor mensen die het soms even lastig hebben. “Uiteindelijk gaat het over het gevoel: wie ziet mij zoals ik ben, wie erkent mij, wie aanvaardt mij, bij wie voel ik me thuis, bij wie hoef geen masker aan te doen? Dit zijn dingen die je niet met een maaltijd gaat oplossen”, vatte een projectleider mooi samen.
Verhalen delen
Ten tweede vinden projectleiders het delen van (impliciete) kennis en ervaring uit de projecten waardevol. Iedereen probeert in de praktijk ‘het goede’ te doen, maar is in zijn eigen wijk of stad uiteindelijk vaak best solitair bezig. De inspiratiesessies in deze synthese maakte het mogelijk ervaringen te delen met gelijkgestemden. Ook diepten de deelnemers met elkaar de uitdagingen in de projecten uit. Die verhalen bevatten veel impliciete en verborgen kennis. Dit is kennis die vaak niet in een handboek te vinden is, maar die essentieel is om ‘het goede’ te doen. “Heel leuk als mensen op werkbezoek gaan bij elkaar. Om even te kijken en met elkaar te gaan praten. Je kan de leergemeenschap zo groot maken als je wil, maar het leukste is als je bij elkaar langs gaat”, tipte een projectleider tijdens de sessie.
De rol van fondsen
Verder spraken de projectleiders over de rol van fondsen die bezig zijn met het thema Eenzaamheid. Ze geven aan dat de fondsen nog beter met elkaar zouden kunnen afstemmen en ook best practices kunnen uitwisselen rondom aanvraagprocedures en verantwoording. Op een narratieve, dynamische en meer creatieve manier verantwoorden, is helpend voor projecten omdat dat beter aansluit op de praktijk. Daarnaast zouden fondsen een grotere rol kunnen pakken in de ondersteuning bij verduurzaming van projecten. Ondersteuning bij zowel communicatie, als het investeren in vaardigheden en het borgen van inzichten in onderwijs is cruciaal voor de initiatieven. Hierin kunnen fondsen goed samen optrekken met onderzoekers en projectleiders, en zo een brug slaan tussen wetenschap en praktijk in binnen- en buitenland.
Benieuwd naar video van de bijeenkomst? Klik hier!
In onderstaand interview vertelt Elena Bendien over de bijdrage van Leyden Academy aan het onderzoek: “We werken meestal participatief. Dat betekent dat wij onze eigen kennis niet centraal willen stellen, maar de kennis van onze partners. We gaan daar met hen over in gesprek.”
