Seksualiteit en intimiteit vormen, ongeacht onze leeftijd, een belangrijk onderdeel van ons leven en van ons emotioneel welzijn. Toch weten we onvoldoende hoe thuiswonende mensen van zestig jaar en ouder over het onderwerp denken en hoe zij hun eigen seksualiteit en intimiteit ervaren. Verder bestaan er veel stereotypen over ouderen als aseksueel of preuts, die we graag willen doorbreken. Daarom zijn we in 2023 aan de slag gegaan met een nieuw onderzoeksthema: ‘Seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd’.
Ervaringen en dilemma’s
Uit een verkennend groepsgesprek dat we in september 2022 met een aantal ouderen hadden bleek dat men seksualiteit vaak met lust associeert en dat men dit met name belangrijk vindt in een eerder deel in het leven. Op latere leeftijd wordt intimiteit belangrijker, het geeft een gevoel van veiligheid. In die fase in het leven speelt soms ook een gemis van aangeraakt worden, het zogenoemde huidhonger. Onderzoek toont aan dat mensen die vanaf de geboorte veel worden geknuffeld en aangeraakt, op latere leeftijd ook meer behoefte hebben aan aanraking. Verder werd opgemerkt dat mannen over het algemeen meer fysiek zijn ingesteld en dat bij vrouwen de menopauze een rol bij de omslag kan spelen. Er rust een taboe op praten over (het gebrek aan) seksualiteit. Cultuurverschillen spelen hierbij ook een rol.
Participatieve benadering
Participatieve benadering weerspiegelt de maatschappelijke positie van Leyden Academy, die veranderingsprocessen in de maatschappij wil faciliteren door mét oudere mensen te praten in plaats van óver ouderen. Binnen ons onderzoek staan we open voor allerlei creatieve onderzoeksvormen, waaronder verhalen vertellen, collages maken, toneel spelen, gedichten maken en samen op kunststukken reflecteren. Onze doelstellingen hierbij zijn vierdelig:
- Samen met mensen van 60 jaar en ouder (nieuwe) inzichten met betrekking tot seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd genereren.
- Een bijdrage leveren aan de maatschappelijke bewustwording ervan.
- Concrete acties over het onderwerp bedenken en initiëren.
- Bijdragen aan het goed ouder worden (vitaal, betekenisvol en verbonden).
Waardevolle gesprekken
Het afgelopen jaar hebben we meer dan 60 aanmeldingen gekregen van mensen die over dit onderwerp met ons in gesprek willen gaan. Dankzij hun enthousiasme hebben we inmiddels 18 bijeenkomsten georganiseerd. We zijn blij dat de deelnemers van de gesprekken een zeer diverse groep ouderen vertegenwoordigen. Het zijn vrouwen en mannen tussen 60 en 90+ jaar oud met verschillende etnische achtergronden en uiteenlopende seksuele oriëntatie, mensen die alleen of met partner(s) wonen, koppels en alleenstaande deelnemers, met uiteenlopende beroepen, passies en opvattingen over seksualiteit en intimiteit. Ter illustratie hieronder enkele thema’s die regelmatig in de gesprekken over seksualiteit en intimiteit voorkomen:
- Maatschappelijke beeldvorming en taboe: hoe de samenleving denkt over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd en waarom dit onderwerp vaak als taboe wordt beschouwd.
- Levensloop: hoe de levenservaring van ouderen hun opvatting over seksualiteit en intimiteit heeft gevormd.
- Diversiteit: een tal van mogelijke onderwerpen, zoals lhbtiq+-kwesties, interculturele diversiteit, en polyamoureuze relaties.
- Bespreekbaarheid: communicatie over seksualiteit en intimiteit binnen de sociale kringen van ouderen.
- Gezondheidsaspecten: over de impact van aan gezondheid gerelateerde kwesties op de seksualiteit en intimiteit van ouderen, op hun zelfbeeld en op de relationele dynamieken.
- Huidige representatie: over hoe ouderen zichzelf en hun ervaringen op het gebied van seksualiteit en intimiteit in de samenleving terugzien (of niet), en wat gevolgen daarvan zijn.
Plannen voor 2024
Op grond van de groepsgesprekken en creatieve sessies met onze deelnemers hebben we rijke data verzameld, die momenteel door het onderzoeksteam wordt geanalyseerd. Samen met onze deelnemers willen we naar een actieplan toewerken om de maatschappelijke beeldvorming en de bewustwording over dit thema positief te beïnvloeden. De resultaten van deze analyse zullen later in 2024 worden gedeeld.
Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met Elena Bendien.