Eenzaamheid is van alle tijden en het komt onder alle leeftijdsgroepen voor. Het is vaak geen constant gevoel en niet direct te vertalen naar lager welbevinden. Wel neemt het percentage eenzame mensen toe met de leeftijd en dan vooral onder de oudste ouderen (Dykstra, 2009; Van Beuningen & De Witt, 2016). Dit heeft vooral te maken met ingrijpende levensgebeurtenissen, zoals het overlijden van een partner of belangrijke anderen. Deze gebeurtenissen, in combinatie met een afnemende gezondheid, brengen verhoogde risico’s op eenzaamheid met zich mee (Van Tilburg & Fokkema, 2006).
Verbinding onder ouderen
Voor eenzaamheid is niet één passende aanpak, omdat het heel divers ervaren wordt. Daarom onderzoeken we in verschillende projecten hoe verbinding kan bijdragen aan het voorkomen of verminderen van eenzaamheid. In 2021 organiseerden we een eerste dynamische kennissynthese; in drie inspiratiesessies en een digitale bijeenkomst binnen het programma Versterking aanpak eenzaamheid (ZonMw) dat 61 sociale initiatieven steunt. Door kennisuitwisseling van projectleiders van diverse lokale initiatieven creëerden we een toekomstagenda.
Kennis bundelen
Begin 2022 zijn we gestart met een meer verdiepende dynamische kennissynthese van het ZonMw-programma ‘Versterking aanpak eenzaamheid’, waar we met de 61 projecten werken om de in praktijk opgedane kennis te bundelen, te verduurzamen en beschikbaar te stellen aan andere partners in het land. Door middel van kennissynthese zijn we in staat om impliciete kennis van onze maatschappelijke partners tegen het licht te houden, samen daarop te reflecteren en verder te ontwikkelen. Praktijk ontmoet hier letterlijk wetenschap, wat voor onderlinge verrijking zorgt. Kennis is voortdurend in ontwikkeling, dynamisch, en de methode is participatief, responsief en reflectief. Aandacht voor taalgebruik, kennis delen en een andere rol van fondsen; dat vinden projectleiders van projecten gericht op het verminderen van eenzaamheid belangrijk. Hun bevindingen zijn te lezen in een toekomstagenda.
In onderstaand interview vertelt Elena Bendien over de bijdrage van Leyden Academy aan het onderzoek: “We werken meestal participatief. Dat betekent dat wij onze eigen kennis niet centraal willen stellen, maar de kennis van onze partners. We gaan daar met hen over in gesprek.”
Programmaevaluatie Samen ouder
In de periode 2018-2021 heeft het Oranje Fonds onder de noemer ‘Samen Ouder’ 25 sociale initiatieven ondersteund in het samenbrengen, betrekken en activeren van ouderen. Leyden Academy voerde gedurende drie en een half jaar een effect- en procesevaluatie uit op deelnemer-, project- en programmaniveau. De kwantitatieve metingen tonen aan dat de initiatieven erin slagen om een groep ouderen te bereiken die bovengemiddeld hoog scoren op bekende risicofactoren voor eenzaamheid. De deelnemers zijn vaker alleenstaand en ervaren gemiddeld meer gezondheidsbelemmeringen in hun dagelijks leven. De ouderen geven aan dat zij door hun deelname het gevoel hebben meer in contact te staan met anderen, erbij te horen en onderdeel uit te maken van een gemeenschap. Hierdoor piekeren zij minder en worden zij afgeleid van negatieve emoties. Daarnaast bieden de projecten gezelligheid, afleiding van de dagelijkse sleur en een fijne bezigheid, maar vooral ook het gevoel dat de deelnemers gezien en gewaardeerd worden. In enkele gevallen leidt dit gevoel tot een hechte band met andere deelnemers. De uitkomsten zijn kernachtig verwoord in een publiekssamenvatting en een infographic. Benieuwd naar de uitgebreide eindrapportage met de (statistische en narratieve) uitkomsten en een toelichting op de procedure en onderzoeksmethoden? Klik dan op deze link!
Meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Elena Bendien.