Hoe is het om te logeren in je eigen toekomst? Tijdens de Dutch Design Week in oktober 2021 wordt het filmportret ENCOUNTER#10 gepresenteerd, waarin het verblijf van 55-plussers in het huis van een 85-plusser is vastgelegd. De ‘jongere senioren’ ervaren in de woning van de ander het leven dat hen misschien zelf te wachten staat. Dit gebeurt op een artificiële en kortstondige manier; ze verblijven 24 uur in het huis van de ander die in zekere mate afhankelijk is van de zorg van anderen om zelfstandig te kunnen wonen en worden geconfronteerd met vraagstukken rondom het ouder worden.
“Doe maar rustig” Initiatiefnemer en social designer Joost van Wijmen heeft in september 2021 twee ‘logeerpartijen’ georganiseerd en op film vastgelegd. Zo verbleven Annie (63) en Bert (67) een etmaal in de serviceflat van Henny (87). Annie droeg een verouderingspak, beschikbaar gesteld door Leyden Academy, om de beperkingen te ervaren van het verouderende lichaam. “Mijn lijf zegt nu ‘doe maar rustig’,” aldus Annie.
“Oud zijn is een kunst” De tweede uitwisseling vond plaats bij locatie De Wilgenhof van Vitalis WoonZorg Groep. Bewoner Jan (85) ging uit logeren vlakbij zijn zus, die hij al lang niet had gezien, terwijl Frans (61) voor 24 uur kennismaakte met het leven in een woonzorgcentrum. “As ge nergens aan meedoet, komt er ook nooit iets van de grond. Ik vind het geweldig om mee te doen en mijn leven te laten zien,” aldus Jan. Voor Frans was het een indrukwekkende ervaring: “Oud worden is geen kunst, oud zijn wel. Wat dat betreft had ik een goed voorbeeld aan Jan. Ik bewonder zijn houding. Het is heel intiem om 24 uur in iemands veilige woonruimte te verblijven. Ik heb een beeld gevormd van Jan en de keuzes die hij heeft gemaakt in zijn leven, de inrichting van zijn woonruimte en zijn dagindeling. Ik nam zijn ritme over; het fietsen, het puzzelen, het ‘handwerken’ en ik ben net als Jan veel in het appartement gebleven. De stilte blijft me bij, dat gaf een geborgen gevoel.”
Het filmportret ‘ENCOUNTER#10, logeren in je eigen toekomst’ is te zien tijdens de Dutch Design Week van 16 tot 24 oktober 2021 tussen 11.00 en 18.00 uur bij Area 51 op Strijp-S in Eindhoven. Toegang is gratis. Kijk op de website van de Dutch Design Week voor meer informatie en om kaarten te reserveren.
Meer informatie over de diverse ENCOUNTER-projecten vindt u op de website. Klik hier voor meer informatie over de samenwerking met Leyden Academy.
Vandaag start de Week tegen Eenzaamheid. Een passende gelegenheid voor Jolanda Lindenberg om namens Leyden Academy on Vitality and Ageing haar handtekening te zetten onder het landelijke actieprogramma Eén tegen eenzaamheid en zo aan te sluiten bij de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Doel van dit actieprogramma is de trend van eenzaamheid onder ouderen te doorbreken. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat alle ouderen die dit willen, de rol in onze maatschappij kunnen spelen die zij wensen? Als Leyden Academy willen wij bijdragen aan een samenleving waarin iedereen ertoe doet en niemand zich buitengesloten voelt. We zijn ervan overtuigd dat de samenwerking binnen de coalitie hierbij zal helpen.
Bijdragen aan verbinding Eén van de speerpunten van ons instituut is Verbonden: door middel van onderzoek, onderwijs en innovatieve projecten willen we ontmoetingen tussen generaties stimuleren, de beeldvorming van oudere mensen en het ouder worden positief beïnvloeden, en bijdragen aan een inclusieve samenleving. Juist door de kracht en mogelijkheden van mensen als vertrekpunt te nemen. Zo doen we onder meer onderzoek naar hoe oudere mensen die laaggeletterd zijn het ouder worden ervaren, proberen we met projecten als Zomervisite jong en oud met elkaar in contact te brengen en onderzochten we in opdracht van het Oranje Fonds welke interventies in het programma Samen Ouder effect sorteren en het sociaal welbevinden vergroten.
Over Eén tegen eenzaamheid Het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid is begin 2018 gelanceerd door minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Inmiddels werken bijna 260 gemeenten met het actieprogramma aan een lokale aanpak en tekenden meer dan 160 landelijke organisaties, bedrijven en instellingen voor de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Zij hebben zich gecommitteerd om actief én gezamenlijk de trend van eenzaamheid te doorbreken. Kijk voor meer informatie op www.eentegeneenzaamheid.nl.
Hoe verhoudt eenzaamheid zich tot vitaal oud worden? Deze vraag wordt beantwoord door onze onderzoeker Miriam Verhage én door ouderen zelf in deze video (4 minuten) uit de serie Vraag het onze wetenschappers.
Dansen is niet alleen goed voor lijf en leden, maar zeker ook voor de geest. Dit geldt voor jong en oud. Toch domineren dansende jongeren de sociale media zoals TikTok en Instagram. Met ‘Danstalent’ willen Leyden Academy en het Jo Visser fonds laten zien wat de oudere generatie in haar mars heeft. Ook zij hebben moves en kunnen jongeren stimuleren die na te doen.
Ouderen en hun favoriete danspas We zijn op zoek naar ouderen die in een kort, simpel (met de mobiele telefoon opgenomen) filmpje hun favoriete danspas voordoen. Dat kan variëren van salsa, ballet, moderne dans, wals en tango tot hiphop, rock & roll, rolstoeldans, line-dance en tapdance. Ook zijn we benieuwd naar het verhaal erachter. Wat betekent juist die dans of beweging? Wat is de favoriete herinnering daarbij? Uit de inzendingen selecteren we enkelen die professioneel zullen worden gefilmd. In deze dansvideo toont de oudere de favoriete danspas en vertelt zijn/haar verhaal.
Daag jongeren uit tot een dans-challenge We verspreiden de professionele video’s vervolgens via sociale media, waarbij jongeren worden uitgedaagd om de moves na te doen. Met dit initiatief willen we de talenten van oud en jong samenbrengen en het beeld van (ver)ouderen positief kleuren. Danstalent sluit hiermee aan op het publieke debat rondom ouderen en hun mogelijkheden, in navolging op de publiekscampagne ‘De waarde van ouder worden’. De Danstalent-video’s zullen in januari 2022 de aftrap vormen van een symposium, waar ook de resultaten van het onderzoek van Anna Carapellotti naar de effecten van dansinterventies worden gepresenteerd. Anna verrichte haar onderzoek bij het inclusieve dansprogramma ReDiscoverMe, waar professionele dansers samen met mensen met beperkingen dansvoorstellingen maken.
Bent of kent u een dansliefhebber? U kunt tot uiterlijk maandag 11 oktober a.s. uw dansfilmpje van maximaal 3 minuten aan Jacqueline Leijs (leijs@leydenacademy.nl) mailen, eventueel via WeTransfer. Vermeld daarbij uw naam en leeftijd en geef in het kort aan wat die dans voor u betekent.
In Nederland zijn zo’n 2,5 miljoen volwassenen ‘laaggeletterd’: zij hebben grote moeite met lezen, schrijven en/of rekenen en zijn vaak digitaal minder vaardig. In de gemeenten Leiden en Leiderdorp zijn er ongeveer 14.500 mensen die door hun laaggeletterdheid niet goed mee kunnen komen in onze samenleving. Om deze situatie te verbeteren, hebben de beide gemeenten en een groot aantal maatschappelijke organisaties afgelopen week het ‘Taalpact’ ondertekend. Namens Leyden Academy zette Miriam Verhage haar handtekening.
Het actieplan Taalpact richt zich op vijf speerpunten: werk en participatie, armoede en schulden, het voorkomen van laaggeletterdheid bij kinderen en het verbeteren van betrokkenheid van ouders, gezondheid en welzijn en de eigen rol van de gemeente. In de landelijke Week van Lezen en Schrijven ondertekenden de Leidse en Leiderdorpse wethouders Yvonne van Delft en Rik van Woudenberg op 8 september jl. het actieplan. Om laaggeletterdheid effectief aan te pakken is samenwerken essentieel. BplusC coördineert daarom het Taalhuis in Leiden en Leiderdorp. In de bibliotheek kunnen mensen terecht met vragen over het taal-, digitaal en rekenaanbod in de regio. Ook zorgt BplusC dat instellingen en partijen uit de regio met elkaar de uitdaging aangaan om laaggeletterdheid te bestrijden en met elkaar in gesprek gaan over thema’s, aanpak en aanbod.
In Nederland zijn er ongeveer 700.000 ouderen die laaggeletterd zijn. In samenwerking met Stichting Lezen & Schrijven doen wij onderzoek naar hoe deze mensen het ouder worden ervaren en welke ondersteuning zij nodig hebben.
Het team van Leyden Academy zet zich in voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de maatschappij. We ondernemen daartoe veel verschillende onderzoeksprojecten en activiteiten. Een aantal van deze activiteiten bestrijken het kunstdomein, waaronder dans. Dans verbind mensen met elkaar. “Door de onderlinge relatie en het fysieke contact dat dans met zich meebrengt, ontstaat begrip en moed. Ook vallen verschillen weg en vindt men elkaar in het raakvlak tussen hoop en wanhoop”, aldus een danser. Een mooie boodschap over de kracht van kunst in al zijn uitingsvormen.
Dansworkshops Verpleegkundige én danser Tara Rynders gaf op donderdag 22 juni 2023, samen met Clare Hammoor, bij Leyden Academy een unieke en mooie dansworkshop, genaamd Courageous Care (moedige zorg). Tijdens de workshop kwam het onderwerp rouw(verwerking) aan bod en ging men dieper in op de raakvlakken tussen plezier en verdriet. De deelnemers – danstherapeuten, zorgprofessionals, onderzoekers en ervaringsdeskundigen – werden uitgedaagd om naar zichzelf en naar de ander om te kijken. Rynders ontwikkelde The Clinic: een dans- en kunstprogramma voor zorgmedewerkers en zorgorganisaties in Amerika, met de missie dat alle mensen het verdienen om gezien en gehoord te worden, om voor gezorgd te worden zonder discriminatie. In 2022 verzorgden het duo bij Leyden Academy ook al een dansworkshop. Een inkijkje hierin vindt u hieronder:
Danstalent Dansen is niet alleen goed voor lijf en leden, maar zeker ook voor de geest. Dit geldt voor jong en oud. Toch domineren dansende jongeren sociale media zoals TikTok en Instagram. Met ‘Danstalent’ hebben Leyden Academy en het Jo Visser fonds laten zien wat de oudere generatie in haar mars heeft. Ook zij hebben moves en kunnen jongeren stimuleren die ween doen. In de video’s tonen de ouderen hun favoriete danspas en vertellen ze hun verhaal. Wat betekent juist die dans of beweging? Wat is de favoriete herinnering daarbij? Met dit initiatief willen we ouderen in hun kracht zetten en de talenten van oud en jong samenbrengen. Bent u benieuwd naar de dansvideo’s? Klik dan op onderstaande links:
Loek (96) en Els (76) dansen graag tijdens Indische middagen. Naast het plezier dat het brengt, is dansen ook gezond. “Je moet in beweging blijven en daar is dansen een goede remedie voor. Leeftijd zegt eigenlijk weinig, je wordt het vanzelf als je maar blijft bewegen en ademhalen”, aldus Loek.
Bewegen op muziek geeft Maria (78) plezier, inspiratie en vrijheid in lichaam en geest.
Als je danst, dan ga je uit je hoofd en naar je gevoel. En met z’n tweeën de tango dansen is extra genieten, laten Rietje (70) en Wim (72) zien.
De 63-jarige Karolien is op haar 58e begonnen met dansen. Blijf dansen en probeer niet te oordelen, is haar boodschap.
De 62-jarige Clare is kunstenares en danst maar wat graag in haar atelier.
Annie is 76 en is topfit. Ze haalt veel plezier uit dansen, en dan vooral Zumba.
DansPark
Elke woensdagochtend zien we het positieve effect van dansen met eigen ogen in de collegezaal van Leyden Academy, die door DansPark wordt omgebouwd tot een dansvloer voor mensen met een chronische bewegingsbeperking, zoals Parkinson, MS of reuma. Door te dansen werk je aan je conditie, souplesse, houding en balans, maar het geeft ook verbinding, ontspanning en heel veel plezier. Door het vergroten van het lichaamsbewustzijn en het denken in mogelijkheden, wordt ook het zelfvertrouwen gesterkt.
Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau bleek in 2020 dat de helft van alle werkzoekende 55-plussers zich gediscrimineerd voelt bij het vinden van een baan. Specifiek onderzoek naar de ervaring van vrouwen ontbreekt nog. Maandblad OPZIJ ging in gesprek over de positie van (oudere) vrouwen op de arbeidsmarkt met Elena Bendien, senior onderzoeker bij Leyden Academy, en Adriana van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens.
Volgens Elena is de werkomgeving simpelweg nog niet ingericht op de levensloop van vrouwen. Daarbij kan er sprake zijn van impliciete leeftijdsdiscriminatie. Ze geeft als voorbeeld de menopauze: “Het moment dat vrouwen in de menopauze belanden, is vaak ook het moment dat je wilt en kunt oogsten in je carrière. Ervaringen met de menopauze kunnen dit ondermijnen. De symptomen uiten zich op heel verschillende manieren: opvliegers tijdens vergaderingen, hartkloppingen, concentratieproblemen, je slaapt slecht. Dat tast je zelfvertrouwen aan, en je kunt er ook niet makkelijk over praten. Ondanks de groeiende bewustwording onder de vrouwen, bedrijfsartsen en werkgevers blijft menopauze een groot taboeonderwerp op de werkvloer.”
Het artikel ‘Girls just wanna have jobs – leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt’ staat in het septembernummer van OPZIJ. Het magazine is nu te koop in de kiosk of lees het online.
In juli 2021 heeft Julia Heidstra met succes haar MSc Vitality & Ageing in Leiden afgerond. Voor haar scriptie deed Julia bij Leyden Academy onderzoek naar de impact op het welzijn van ouderen die begin dit jaar deelnamen aan Silver Starters, een intensieve online ondernemerscursus voor vijftigplussers. Uit Julia’s onderzoek bleek dat deelname aan de cursus het welzijn en de persoonlijke groei van de deelnemers bevorderde.
Eudaimonisch welzijn Op het gebied van de gezondheid is mondiaal een trend waarneembaar waarbij de focus van zorg steeds meer richting welzijn gaat. Eudaimonisch welzijn wordt geassocieerd met mentale gezondheid en is gekoppeld aan fysieke gezondheid. Het verbeteren van het eudaimonische welzijn kan dus positief bijdragen aan het verbeteren van de algehele wereldgezondheid. Leyden Academy loopt met de speerpunten vitaal, betekenisvol en verbonden voorop als het gaat om het stimuleren van aandachtsgebieden van welzijn. Een van onze recente interventies is het onderwijsprogramma Silver Starters. Het is namelijk aangetoond dat maatschappelijke betrokkenheid, zoals vrijwilligerswerk of werken op hogere leeftijd (al dan niet in een eigen bedrijf), bijdraagt aan zingeving en betekenisvol leven.
Over Silver Starters Leyden Academy en Aegon N.V. hebben Silver Starters ontwikkeld en in 2021 voor de tweede maal georganiseerd. In dit gratis, persoonlijke programma leren vijftigplussers de basis om hun idee om te zetten in hun eigen bedrijf gedurende verschillende modules van online leren en persoonlijke coaching door experts. Bijna 100 deelnemers werkten van januari tot en met maart aan hun start-up-ideeën, variërend van longfunctietesten, virtual reality-leertoepassingen tot levensloopbestendig/intergenerationeel wonen en het verbeteren van de zelfvoorziening van landbouwproducten op Curaçao. Hoewel het nog te vroeg is om te beoordelen of één van deze start-up-ideeën daadwerkelijk zal uitgroeien tot een bloeiende onderneming, toont het onderzoek van Julia de positieve impact en de verschillende voordelen van de cursus voor de deelnemers. Klik hier voor meer informatie over Silver Starters.
Onderzoeksmethode Julia gebruikte kwalitatieve en kwantitatieve methoden. De veertig respondenten vulden Diener’s Satisfaction With Life Scale in en beantwoordden de vraag of de cursus hun welzijn had beïnvloed. De antwoorden werden genoteerd op een Likert-achtige schaal. Verder zijn er tien diepte-interviews gehouden om de impact vanuit de deelnemers verder te onderzoeken. Hierbij waren vragen leidend als: heeft deelname aan Silver Starters impact op uw welzijn? En hoe beoordeelt u dit welzijn?
Resultaten Deelnemers rapporteerden een hoog basisniveau van welbevinden dat positief werd beïnvloed door deelname aan Silver Starters. Een van de redenen voor dit hoge niveau waren de proactieve coping – probleem- en emotiegerichte – strategieën die de deelnemers lieten zien. Dergelijke strategieën waren gericht op persoonlijke groei en aanpassing, bijvoorbeeld het reflecteren op ervaringen, zoeken naar leermogelijkheden en relativeren. Gevoelens van verbondenheid en zingeving werden geassocieerd met vitaliteit. Deze bevindingen suggereren dat een cursus ondernemerschap zoveel meer kan toevoegen aan de samenleving dan economische waarden, en dat het zelfs positief kan bijdragen aan de volksgezondheid.
‘Je kunt altijd opnieuw beginnen, maar er kan altijd iets mis gaan. Ik dacht, ik heb een betere basis nodig, hoe het moet, want op school leer je alleen nutteloze dingen, formules, Frans en dingen die je nooit nodig zult hebben. Je leert niets over het leven. Ondernemerschap staat een stuk dichter bij het leven dan alle kennis die je op school moet leren.’ – 57-jarige deelnemer
Sinds maart 2020 heeft de coronapandemie de Nederlandse samenleving in haar greep. Het virus en de bijkomende maatregelen treffen de gehele bevolking, maar de gevolgen pakken verschillend uit voor kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) brengt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in kaart hoe het gaat met thuiswonende ouderen. Het betreft een kennisintegratie: het RIVM benut hiervoor bestaande informatiebronnen.
Leyden Academy levert een inhoudelijke bijdrage aan de rapportages: zo wordt onder meer gerefereerd aan ons kwalitatieve onderzoek naar hoe Nederlandse ouderen de coronatijd ervaren. Daarnaast worden de bevindingen geïllustreerd met uitspraken van ouderen zelf vanuit de persoonlijke verhalen op het platform Wij & corona, dat wij samen met stichting GetOud hebben ontwikkeld. Zo komen in de eerste factsheet van februari 2021 Cees (74), Jaap (88) en Loek (89) aan het woord. In de tweede rapportage van juni 2021, die de periode juni 2020 tot en met maart 2021 bestrijkt, zijn uitspraken opgenomen van Wil (85), Louky (93) en mantelzorger Feruze.
In juli 2021 is de publicatie Global Reflections on COVID-19 and Urban Inequalities verschenen bij Bristol University Press. Vanuit vier invalshoeken – Community and Society; Housing and Home; Public Space and Mobility; en Policy and Planning – wordt de impact verkend van de coronapandemie op de samenleving en op de levens van mensen.
Het eerste deel, onder redactie van Brian Doucet, Pierre Filion (University of Waterloo, Ontario, Canada) en Rianne van Melik (Radboud Universiteit), behandelt het thema Community and Society, met onder meer het artikel ‘Following the Voices of Older Adults During the COVID-19 Crisis: Perspectives from the Netherlands’, door Leyden Academy-auteurs Jolanda Lindenberg, Paul van de Vijver, Lieke de Kock, David van Bodegom en Niels Bartels. In het artikel wordt ingegaan op de ervaringen van oudere mensen in Nederland tijdens de coronacrisis, aan de hand van de ervaringen van Mbarek, Joke, Wim en Maria die eerder hun verhaal deelden op ons platform Wij & corona. Ook delen we in het artikel bevindingen vanuit ons kwalitatief onderzoek naar oudere mensen in de eerste en tweede coronagolf.
Naast het perspectief van oudere mensen, wordt de coronacrisis in deze uitgave ook belicht vanuit onder meer mensen die onder de armoedegrens leven, (arbeids)migranten, transgenders en mensen met een visuele beperking. De bijdragen komen van over de hele wereld: van Jamaica tot Turkije, en van Nieuw-Zeeland tot Vietnam.
Vaak gaat het bij een gezonde leefomgeving vooral over de fysieke kwaliteit ervan, zoals meer groen, schone lucht of het beperken van geluidsoverlast. Maar ook een sociale leefomgeving is van belang, zeker bij het ouder worden. Zo kunnen de openbare (buiten)ruimte en voorzieningen als bibliotheken, scholen en buurtwinkels ruimte maken voor ontmoeting, en zo een waardevolle invulling geven aan behoeftes aan sociaal contact of onderlinge verbondenheid. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) en de Rijksbouwmeester publiceerden vandaag de digitale verkenning ‘Ruimte maken voor ontmoeting. De buurt als sociale leefomgeving’, met bijdragen van diverse ontwerpers, denkers en fotografen. Namens Leyden Academy verzorgde Jolanda Lindenberg samen met Femmianne Bredewold (Universiteit voor Humanistiek) de blog ‘Ontmoetingen met ruimte voor verschil’ binnen het thema ‘Sturen op sociaal contact’.
Meer lichte en luchtige ontmoetingen In hun bijdrage benadrukken Jolanda en Femmianne het belang van ‘lichte ontmoetingen’ met mensen van buiten je eigen kring: “Die spontane ontmoetingen doorbreken de sleur, brengen iets onverwachts, helpen vooroordelen weg te nemen en kunnen zorgen voor inspiratie.” De auteurs pleiten voor het organiseren van mogelijkheden om deze lichte en luchtige contacten in de buurt te laten ontstaan én om daarbij de verschillen tussen mensen te omarmen. Waarbij het soms best mag schuren: “Als je de risico’s uit ontmoetingen weg organiseert, haal je ook de potentie uit ontmoetingen.” De inrichting van de publieke ruimte kan dit bevorderen: “Denk aan het organiseren van bezoekersstromen waarbij groepen elkaar juist tegenkomen, het inrichten van een buurt- of woonzorgcomplex, die ook voorbij gaat aan de functie voor de specifieke doelgroep, of architectuur met een open karakter in plaats van gericht op risicobeheersing en veiligheid.”
Over Eén tegen eenzaamheid
Sinds maart 2020 heeft de coronapandemie de Nederlandse samenleving in haar greep. Het virus en de bijkomende maatregelen treffen de gehele bevolking, maar de gevolgen pakken verschillend uit voor kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. In opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) brengt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in kaart hoe het gaat met thuiswonende ouderen. Het betreft een kennisintegratie: het RIVM benut hiervoor bestaande informatiebronnen.
Het 