Op woensdag 3 november jl. vond de jaarlijkse Vakdag plaats van de BCMB, de Beroepsvereniging van Cliëntondersteuners met kennis van beperkingen. Cliëntondersteuners zijn een relatief nieuwe beroepsgroep met een spilfunctie in de zorg en het sociale domein. Tineke Abma, hoogleraar Ouderenparticipatie en directeur van Leyden Academy, richt zich in onderstaande video tot de deelnemers van de Vakdag. Zij vertelt over het belang van participatie en zeggenschap voor (oudere) cliënten, over de rol van Cliëntenraden, en over manieren om goed aan zeggenschap invulling te geven. Met aandacht voor nieuwe, directe vormen van inspraak, zoals het digitale meetinstrument Tante Co en de participatieve SamenStem-methode.
Tineke Abma sluit af met een boodschap voor cliëntondersteuners, waarin zij het belang van hun werk benadrukt: “Het is voor cliënten heel belangrijk dat zij goede ondersteuning krijgen in het vormgeven en articuleren van hun stem. Vergeet niet dat zij echt een nieuwe stem vertegenwoordigen en ook in de relatie met bestuurders en professionals ondersteuning nodig hebben om hun perspectief goed over het voetlicht te krijgen.”
Het is belangrijk dat de stem van ouderen wordt gehoord. Daar is iedereen het wel over eens. Zeker als het om besluiten gaat die hun belangen en levens raken. Het staat zelfs in de wet: zo verplicht de Wet op de medezeggenschap zorg- en welzijnsinstellingen om inspraak te regelen via een cliëntenraad. Die raad heeft advies- en instemmingsrecht bij belangrijke strategische besluiten.
Zeggenschap is belangrijk omdat je betere besluiten kunt nemen met de ervaringskennis van ouderen, én omdat het een fundamenteel recht is van ouderen om gezien en gehoord te worden. Toch worden beslissingen nog te vaak voor ouderen genomen. Hoe zorgen we dat ouderen een volwaardige stem krijgen in beleid, onderzoek en zorg? Veel beleidsmakers en onderzoekers willen ouderen graag meer betrekken, maar komen in de praktijk niet veel verder dan een interview of een gesprek met een panel. Terwijl echte participatie betekent dat je de doelgroep van begin tot eind betrekt en daarbij bereid bent je eigen plannen en aannames los te laten en zo de stem van ouderen echt serieus te nemen.
In gesprek over zeggenschap Tijdens de online conferentie ‘Een nieuwe generatie ouderen langer thuis’ op 25 november 2020 vertelde Tineke Abma, directeur van Leyden Academy, waarom de participatie en zeggenschap van ouderen zo belangrijk is en hoe je hier vorm aan kunt geven. En dat er steeds meer behoefte ontstaat aan eigentijdse, directe vormen van inspraak. Dit kwam vervolgens concreet tot uiting in een vraaggesprek met bestuurder Anke Huppertz en bewoner Broeder Gait (83, zie foto) van De Beyart in Maastricht, die de innovatieve oplossing Tante Co in gebruik hebben genomen. U kunt deze sessie hier terugzien. Op 30 november 2020 ging Abma over dit onderwerp in gesprek met Jet Bussemaker, voorzitter Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, tijdens het Landelijk Congres Cliëntenraden. De raadpleging van bewoners en hun naasten stond ten slotte ook de agenda tijdens de online talkshow van zorgorganisatie Saffier op 10 december 2020, met Josanne Huijg en Susan Woelders.
De SamenStem-methode Tineke Abma, Alice Makkinga en Anke Heijsman, onderzochten de toepassingsmogelijkheden van een methode om inspraak en zeggenschap van cliënten/bewoners te versterken en vorm te geven. Denk aan inspraak op verbeterpunten in de woon-, leef- en werkwereld van cliënten en medewerkers, zoals bijvoorbeeld veiligheid, bejegening, sociale omgang, het eten en je thuis voelen. Medewerkers en cliënten in de langdurende zorg, zouden de SamenStem methode kunnen inzetten. Daarbij ervaren cliënten dat hun stem er toe doet en het onderling uitwisselen van ervaringen leidt tot beter begrip en meer gelijkwaardige verhoudingen tussen cliënten en medewerkers.
In gesprek over zeggenschap