ouderenmishandeling

Onderzoek aard en omvang ouderenmishandeling

Onderzoek aard en omvang ouderenmishandeling

leydenacademy

In 2017 en 2018 heeft Regioplan in samenwerking met Leyden Academy on Vitality and Ageing (Jolanda Lindenberg) en Avans Hogeschool (Janine Janssen) onderzoek gedaan naar de aard en omvang van ouderenmishandeling in drie Nederlandse gemeenten van verschillende omvang, namelijk Rotterdam, Tilburg en Boxtel. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum en op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

In het onderzoek is gebruik gemaakt van een combinatie van onderzoeksmethoden, namelijk (1) ruim 1.000 face-to-face interviews met een representatieve groep van thuiswonende 65-plussers, (2) een informantenstudie waarbij signalen van ouderenmishandeling door diverse beroepsgroepen in de drie gemeenten werden geregistreerd, (3) registraties van Veilig Thuis als aanvullende bron en (4) een literatuurstudie als referentiekader voor de interpretatie van de onderzoeksresultaten.

De overkoepelende conclusie: 1 op de 20 thuiswonende ouderen heeft ooit te maken gehad met ouderenmishandeling en 1 op de 50 ouderen wordt jaarlijks slachtoffer van ouderenmishandeling. Deze prevalentiecijfers komen sterk overeen met de resultaten van eerder vergelijkbaar opgezet onderzoek in het buitenland (Ierland). Het onderzoek laat verder zien dat ouderenmishandeling in vele gedaanten en maten van ernst voorkomt en diverse gevolgen kan hebben. Financiële benadeling werd het vaakst gerapporteerd in de interviewstudie, gevolgd door psychische en fysieke mishandeling.

De informantenstudie laat veelal ouderenmishandeling in de context van ontspoorde mantelzorg zien. Zowel slachtoffers als plegers van ouderenmishandeling kunnen getypeerd worden door een aantal kwetsbaarheden, bijvoorbeeld op het vlak van een verslechterde gezondheid, een beperkt sociaal netwerk of financiële moeilijkheden.

De bevindingen van het onderzoek bieden enkele aandachtspunten of perspectieven voor de praktijk: 1) ouderenmishandeling kan gesignaleerd worden door professionals, mits zij voldoende aandacht voor en kennis van het thema hebben, 2) ouderen en hun sociale netwerk zijn en blijven een belangrijke doelgroep voor voorlichting en 3) preventie en interventie zijn gebaat bij inzet op het hele systeem waarin een oudere leeft.

U vindt hier het onderzoeksrapport, de onderzoeksverantwoording en de samenvatting van dit onderzoek.

De beleidsreactie van Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vindt u hier.

Aard en omvang ouderenmishandeling

Met het ouder worden nemen de hulpbehoevendheid en kwetsbaarheid toe. Een vergrijzende samenleving vraagt om beleid waarin aandacht is voor de positie van ouderen. In het Actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het veilig ouder worden in doelstellingen geformuleerd, waarbij de focus op de problematiek rondom ouderenmishandeling ligt.

Het fenomeen ouderenmishandeling is zeer breed en kan zich voordoen in vele gradaties van ernst, intenties en verschijningsvormen. Toenemende kwetsbaarheid en afhankelijkheid van de oudere kan veel van naasten vragen. Zij kunnen extra belast worden met zorgtaken. Soms is er dusdanig sprake van onmacht dat het gedrag jegens de oudere schadelijk is, en de oudere de gevolgen ondervindt. In een dergelijke situatie kan gesproken worden van ontspoorde mantelzorg. Er kan ook sprake zijn van iemand in de omgeving van de oudere die bewust misbruik maakt van diens toenemende kwetsbaarheid en de oudere bijvoorbeeld geld of bezittingen afhandig maakt. Of er kan sprake zijn van gespannen familierelaties waarin iemand – uit gewoonte of onvrede – schadelijk gedrag tegen de oudere vertoont.
Ouderenmishandeling speelt zich vaak in gesloten kring af en gaat gepaard met angst of schaamte, waardoor zowel de ouderen als de naasten het niet snel bespreekbaar maken. Hierdoor hebben we weinig actuele kennis over de aard en omvang van ouderenmishandeling.

Tegen deze achtergrond heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatie Centrum, op verzoek van het ministerie van VWS, Regioplan opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren naar de aard en omvang van ouderenmishandeling in een drietal gemeenten van verschillende omvang. Regioplan heeft het onderzoek in samenwerking met Avans Hogeschool en Leyden Academy in 2017 en 2018 uitgevoerd. De resultaten vindt u hier.