Erectiestoornissen

Deze toelichting hoort bij de rubriek ‘Ontpillen met dr. David’ in Zin magazine, augustus 2016, met als onderwerp erectiestoornissen. Bekijk hier de andere onderwerpen die in Ontpillen aan bod kwamen.

Verantwoording en achtergrondinformatie
Naarmate de leeftijd vordert neemt het risico op erectiestoornissen toe, van 3% in de leeftijdscategorie 50-54 jaar tot 26% bij 70-78-jarigen.¹ Ook de ernst van erectiestoornissen neemt toe naarmate de leeftijd vordert. Naast leeftijd spelen ook andere risicofactoren een rol. Na 10 jaar zijn de klachten bij een derde van de mannen verergerd, bij een derde gelijk gebleven en bij een derde verminderd.²

Wat is het probleem?
Een erectie begint met opwinding door lichamelijke prikkeling of seksuele fantasie. Hierna zorgen signalen via de zenuwen ervoor dat er in de penis stikstofmonoxide en prostaglandine E1 worden gevormd. Deze stofjes vergroten de bloedtoevoer naar de penis en verslappen bepaalde spieren, waardoor de zwellichamen in de penis zich vullen met bloed en de penis verstijft. Om een erectie te krijgen, zijn drie dingen van belang: opwinding, goed werkende zenuwen en goede bloedvaten. Bij erectiestoornissen is altijd sprake van een samenspel tussen een fysieke en een psychische component. Bij ongeveer 40% van de mensen met een erectiestoornis staat een psychische oorzaak voorop, bij 40% een lichamelijke en bij 20% spelen beide componenten een rol.^3,4

Wat merk je ervan?
Seks is lekker en gezond, en je slaapt er geweldig van in. Erectieproblemen kunnen een plezierig seksleven in de weg staan en het kan soms voor spanningen in een relatie zorgen. Erectiestoornissen zijn er in verschillende varianten. Bij sommige mannen krijgen wordt de penis niet helemaal stijf of enkel voor korte duur en anderen krijgen helemaal geen erectie. Vaak worden mannen hier onzeker of gespannen van, wat het probleem kan verergeren.

Wat doet de dokter?
Bij een overwegend psychische oorzaak zal de dokter voorlichting geven en kan naar verschillende therapeuten worden verwezen. Ligt de oorzaak vooral in het fysieke, dan kan de huisarts onderzoek doen naar onderliggende hart- en vaatziekten en/of ziekten die de zenuwen aantasten, zoals diabetes.
Als een nachtelijke of ochtenderectie wel optreedt, dan zijn de bloedvaten in elk geval intact. Omdat niet alle mannen deze nachtelijke erecties opmerken kun je dit te controleren met speciale meetapparatuur. Een oude test om na te gaan of je ’s nachts een erectie hebt gehad is een postzegelbandje om de penis aanbrengen voor je gaat slapen waarna je ’s ochtends na kunt gaan of deze is geknapt tijdens een nachtelijke erectie.
Om te controleren of de zenuwen intact zijn, kan de huisarts een reflex testen door in de eikel te knijpen. Als reflexmatig de kringspier van de anus samenknijpt dan werken de zenuwen naar behoren.
Er zijn diverse medische oplossingen voor erectieproblemen. Zo zijn er medicijnen die je in de penis of plasbuis kunt inspuiten, of je kan chirurgisch een implantaat met een pompje laten inbrengen. Het meest gebruikt zijn tegenwoordig echter pillen. Sildenafil, het werkzame stofje uit Viagra, verwijdt de bloedvaten in de penis waardoor er een erectie optreedt. Het mag niet worden gebruikt door mensen met ernstige hartklachten en pijn op de borst. In Nederland slikken per jaar 120.000 mannen Viagra of een vergelijkbaar medicijn.⁵ Daarnaast slikken tal van mannen ‘herbal viagra’-preparaten, verkregen via het internet. Deze poeders en pillen blijken trouwens vaak Viagra te bevatten⁶⁷ en zijn bepaald niet ongevaarlijk.⁸ Op de website van de Amerikaanse Food and Drug Administration staat een actueel lijstje van gevaarlijke stofjes die op internet als medicijn tegen erectiestoornissen worden verkocht.⁹

Wat kun je zelf doen?
Leefstijl heeft via verschillende mechanismen invloed op het voorkomen van erectiestoornissen.¹⁰

Stop met roken
Rokers hebben ruim twee keer zoveel kans op erectiestoornissen.¹¹¹²¹³ Hoe meer sigaretten en hoe langer iemand rookt, des te groter het risico. Voor iedere 10 extra dagelijkse sigaretten heb je 14% meer kans op erectiestoornissen en voor iedere 10 jaar dat je langer rookt heb je 15% meer risico.¹⁴ Stoppen met roken heeft absoluut zin, het stopt verdere progressie.¹⁵ Wie blijft roken heeft 2 keer zoveel kans dat zijn erectieproblemen verergeren, dan iemand die stopt.¹⁶ Roken heeft naast een langdurig effect door vaatschade ook een direct effect op de doorbloeding van de penis. Hierdoor kun je een dag na het stoppen de verbeterde doorbloeding van de penis al meten.¹⁷

Wel of geen borrel?
‘Provokes the desire, but takes away the performance’, schreef Shakespeare over het acute effect van alcohol op seks. Wat betreft de langetermijnrelatie tussen alcoholgebruik en erectiestoornissen is er meer onduidelijkheid. Sommige onderzoeken vinden een verband, andere niet. Een meta-analyse van 11 bevolkingsonderzoeken kon geen significant verband aantonen.¹⁸

Gezond gewicht
Mensen met overgewicht kampen vaker met erectiestoornissen.¹⁹²⁰²¹ Mensen met een BMI tussen de 25 en 30 hebben anderhalf keer zo vaak last van erectiestoornissen als mensen met een BMI onder de 25. Mensen met een BMI boven de 30 hebben zelfs 3 keer zo vaak last van erectiestoornissen.²² In een onderzoek waarin mannen 8 jaar werden gevolgd, hadden mannen met overgewicht 2 keer zoveel kans om erectiestoornissen te ontwikkelen.²³ Praktische tip: zet een fruitschaal naast je tv, dan grijp je eerder naar een appel dan een zak borrelnoten.

Bewegen is het beste
Meer lichaamsbeweging is het beste dat je kan doen om van erectieproblemen af te komen. Het werkt zelfs beter dan afvallen en stoppen met roken.²⁴²⁵ Een groot prospectief cohortonderzoek onder meer dan 30.000 mannen van 53-90 jaar toonde aan dat mannen die 1,5 uur per week intensief sportten, 20% minder kans op erectiestoornissen hadden. Bij mannen die 3 uur per week intensief sportten, was de kans op erectiestoornissen 30% lager.²⁶ Koop een activity tracker; dit polsbandje registreert je activiteit en motiveert bovendien om meer te bewegen.

Praten helpt
De seksuoloog heeft al duizenden mannen met erectiestoornissen geholpen en heeft tal van tips. Omdat er altijd een psychische component is, heeft praten zin.²⁷ Een meta-analyse van 5 onderzoeken die mensen willekeurig toewees aan groepstherapie of op een wachtlijst liet staan, liet zien dat mensen die groepspsychotherapie kregen ruim twee keer zoveel kans hadden om van hun erectiestoornis af te komen dan de mensen in de controlegroep die nog op de wachtlijst stonden. Het was bovendien een duurzame verbetering, die ook een half jaar na de therapie nog standhield.²⁸ Een klein onderzoek vergeleek pillen met praten en kwam zelfs tot de slotsom dat praten beter werkte, terwijl weer een ander onderzoek aantoonde dat de combinatie van praten en pillen het beste werkte.²⁹³⁰

Penisring
Voor mannen die wel een goede erectie kunnen krijgen maar bij wie de erectie te kort aanhoudt, kan een penisring uitkomst bieden. Deze ring wordt om de penis aangebracht waardoor het bloed niet meer uit de zwellichamen weg kan stromen en de penis langer overeind blijft staan. De ring mag maximaal een half uur om de penis zitten, anders komt de doorbloeding van de penis in gevaar.

Vacuümpomp
Een vacuümpomp is een plastic huls die een vacuüm rond de penis creëert waardoor de zwellichamen vollopen. Hierna wordt (wederom voor maximaal een half uur) een ring om de penis geschoven die voorkomt dat het bloed er weer uit stroomt. Een review van verschillende onderzoeken concludeerde dat bijna 90% van de mannen met erectiestoornissen baat heeft bij een vacuümpomp en ruim 80% het blijft gebruiken.³¹³²³³

Sfeervolle slaapkamer
Verban smartphones, tablets en tv’s uit de slaapkamer en creëer een verleidelijke omgeving met sfeerverlichting en Barry White zachtjes op de achtergrond.

Hoe hou je een gezonde leefstijl vol?
Afvallen, gezonder eten, meer bewegen… we weten dat dit goed voor ons is, maar het is zo moeilijk vol te houden. Herkenbaar? Bij Leyden Academy geloven we niet in dieetboeken en sportschoolabonnementen, maar in kleine aanpassingen in de omgeving die ervoor zorgen dat u onbewust gezondere en actievere keuzes maakt. Elke dag opnieuw. Zo zal je met een kleiner servies minder calorieën gebruiken, terwijl je je even voldaan voelt. Neem een hond en je komt vanzelf aan de dagelijkse lichaamsbeweging, en doet ook nog eens sociale contacten op – ook heel gezond. Een stappenteller aan je pols of op je smartphone zal je motiveren om meer kilometers te lopen.
Meer achtergronden en praktische tips zijn te vinden in het boek Oud worden in de praktijk – Laat de omgeving het werk doen van David van Bodegom en Rudi Westendorp.³⁴

Ten slotte…
Erectieproblemen kunnen een belangrijke invloed hebben op iemands welbevinden. Met bovenstaande leefstijladviezen kun je daar zelf veel aan doen. Er staan ook veel adviezen en oefeningen op sexualiteit.nl ³⁵ en op de website Thuisarts.³⁶ Sowieso geldt: stop nooit zomaar met voorgeschreven medicatie, raadpleeg altijd eerst uw huisarts!

Referenties

[1] Blanker MH, Thomas S, Bosch JL. Erectiestoornissen bij mannen van 50 jaar en ouder: prevalentie, risicofactoren en ervaren hinder. Ned Tijdschr Geneeskd 2001a;145:1035.

[2] Travison TG, Shabsigh R, Araujo AB, et al. The natural progression and remission of erectile dysfunction: results from the Massachusetts Male Aging Study. J Urol 2007;177:241-6.

[3] Aydin S, Unal D, Erol H, et al. Multicentral clinical evaluation of etiology of erectile dysfunction: a survey report. Int Urol Nephrol 2001;32:213-7.

[4] Melman A, Tiefer L, Pederson R. Evaluation of first 406 patients in urology department based center for male sexual dysfunction. Urology 1988;32:6-10.

[5] Stichting Farmaceutische Kengetallen. Meeste erectiepillen verstrekt in Amsterdam en omgeving. Pharmaceutisch Weekblad 2015;150(25).

[6] Gryniewicz CM, Reepmeyer JC, Kauffman JF, et al. Detection of undeclared erectile dysfunction drugs and analogues in dietary supplements by ion mobility spectrometry. J Pharmaceut Biomed 2009;49(3):601-6.

[7] Reepmeyer JC, Woodruff JT. Use of liquid chromatography-mass spectrometry and a chemical cleavage reaction for the structure elucidation of a new sildenafil analogue detected as an adulterant in an herbal dietary supplement. J Pharmaceut Biomed 2007;44(4):887-93.

[8] Hidden Risks of Erectile Dysfunction “Treatments” Sold Online. United States Food and Drug Administration, February 21, 2009.

[9] http://www.fda.gov/ForConsumers/ConsumerUpdates/ucm048386.htm

[10]Hehemann MC, Kashanian JA. Can lifestyle modification affect men’s erectile function? Transl Androl Urol 2016;5(2):187-94. doi: 10.21037/tau.2016.02.05.

[11] Nicolosi A, Glasser DB, Moreira ED, et al. Prevalence of erectile dysfunction and associated factors among men without concomitant diseases: a population study. Int J Impot Res 2003;15:253-7.

[12] Millett C, Wen LM, Rissel C, et al. Smoking and erectile dysfunction: findings from a representative sample of Australian men. Tob Control 2006;15:136-9.

[13] Gades NM, Nehra A, Jacobson DJ, et al. Association between smoking and erectile dysfunction: a population-based study. Am J Epidemiol 2005;161:346-51.

[14] Cao S, Gan Y, Dong X, et al. Association of quantity and duration of smoking with erectile dysfunction: a dose-response meta-analysis. J Sex Med 2014;11(10):2376-84.

[15] Pourmand G, Alidaee MR, Rasuli S, et al. Do cigarette smokers with erectile dysfunction benefit from stopping?: a prospective study. BJU Int 2004;94:1310-3.

[16] Travison TG, Shabsigh R, Araujo AB, et al. The natural progression and remission of erectile dysfunction: results from the Massachusetts Male Aging Study. J Urol 2007;177:241-6.

[17]Sighinolfi MC, Mofferdin A, De Stefani S, et al. Immediate improvement in penile hemodynamics after cessation of smoking: previous results. Urology 2007;69(1):163-5.

[18] Cheng JY, Ng EM, Chen RY, et al. Alcohol consumption and erectile dysfunction: meta-analysis of population-based studies. Int J Impot Res 2007;19:343-52.

[19] Bacon CG, Mittleman MA, Kawachi I, et al. A prospective study of risk factors for erectile dysfunction. J Urol 2006;176:217-21.

[20] Bacon CG, Mittleman MA, Kawachi I, et al. Sexual function in men older than 50 years of age: results from the health professionals follow-up study. Ann Intern Med 2003;139:161-8.

[21] Holden CA, McLachlan RI, Pitts M, et al. Men in Australia Telephone Survey (MATeS): a national survey of the reproductive health and concerns of middle-aged and older Australian men. Lancet 2005;366:218-24.

[22] Blanker MH, Bohnen AM, Groeneveld FP, et al. Correlates for erectile and ejaculatory dysfunction in older Dutch men: a community-based study. J Am Geriatr Soc 2001b;49:436-42.

[23] Feldman HA, Johannes CB, Derby CA, et al. Erectile dysfunction and coronary risk factors: prospective results from the Massachusetts male aging study. Prev Med 2000;30:328-38.

[24] Derby CA, Mohr BA, Goldstein I, et al. Modifiable risk factors and erectile dysfunction: can lifestyle changes modify risk? Urology 2000;56:302-6.

[25] Bacon CG, Mittleman MA, Kawachi I, et al. A prospective study of risk factors for erectile dysfunction. J Urol 2006;176:217-21.

[26] Bacon CG, Mittleman MA, Kawachi I, et al. Sexual function in men older than 50 years of age: results from the health professionals follow-up study. Ann Intern Med 2003;139:161-8.

[27] Melnik T, Soares BG, Nasselo AG. Psychosocial interventions for erectile dysfunction. Cochrane Database Syst Rev 2007;CD004825.

[28] Melnik T, Soares BG, Nasselo AG. Psychosocial interventions for erectile dysfunction. Cochrane Database Syst Rev 2007;CD004825.

[29] Melnik T. Psychogenic erectile dysfunction: comparative study of three therapeutic approaches. J Sex Marital Ther 2005;31(3):243-55.

[30] Banner LL. The effects of collaborative care in the treatment of erectile dysfunction (ED): an integrative treatment protocol (ITP). The Fielding Institute 2000.

[31] Lewis RW, Witherington R. External vacuum therapy for erectile dysfunction: use and results. World J Urol 1997;15(1):78-82.

[32] Wylie KR, Jones RH, Walters S. The potential benefit of vacuum devices augmenting psychosexual therapy for erectile dysfunction. J Sex Marital Ther 2003;29:227-36.

[33] Dutta TC, Eid JF. Vacuum constriction devices for erectile dysfunction: a long-term, prospective study of patients with mild, moderate, and severe dysfunction. Urology 1999;54(5):891-3.

[34] Westendorp RG, van Bodegom D. Oud worden in de praktijk. Laat de omgeving het werk doen. Atlas Contact, 2015.

[35] http://www.seksualiteit.nl/zin-lust/oefeningenoverzicht/erectie-oefening

[36] https://www.thuisarts.nl/erectieproblemen