In de videoserie Vraag het onze wetenschappers beantwoorden we ingezonden vragen over vitaal en betekenisvol ouder worden. In de derde aflevering geeft hoogleraar Participatie en Diversiteit Tineke Abma antwoord op de vraag die Sabriye Karacan ons stuurde: ‘Hoe belangrijk is de participatie van ouderen voor hun kwaliteit van leven?’.
U kunt de video (4 minuten) bekijken op YouTube. Hieronder vindt u meer achtergrondinformatie en lees- en kijktips.
Sociale participatie van ouderen
Veel mensen zijn en blijven actief na hun pensionering en willen zeggenschap en regie behouden over hun leven. Dat wordt ‘sociale participatie’ genoemd. Actieve deelname aan de samenleving varieert van het oppassen op de kleinkinderen tot aan theaterbezoek, lid zijn van een vereniging en het doen van vrijwilligerswerk. Uit een studie van het CBS in 2018 bleek dat 9 op de 10 ouderen actief blijft. Dit geeft aan dat het overgrote deel van de ouderen middenin de samenleving staat, en ontkracht het stereotiepe beeld dat ouderen inactief zouden zijn en zich terugtrekken uit de samenleving.
Participatie en gezondheid
Er zijn veel studies gedaan naar het verband tussen sociale participatie en hoe mensen hun gezondheid en welbevinden ervaren. Het patroon dat daarin naar voren komt, is dat er een positieve relatie is: oftewel, het deelnemen aan sociale activiteiten hangt samen met een goede ervaren gezondheid en welbevinden. Uit een omvangrijke Canadese studie komt naar voren dat naarmate het aantal sociale activiteiten toenam, er een sterkere relatie was met de ervaren gezondheid en tevredenheid over het leven. Ouderen geven aan een sterke behoefte te hebben om te blijven deelnemen. Ertoe doen, erbij horen en sociale ondersteuning spelen hierin een belangrijk rol.
Participatie vraagt om ruimte
Participatie is als een tango-dans, het is een tweezijdig proces. Het vraagt niet alleen iets van degene die deelneemt, maar ook van de omgeving die participatie al dan niet mogelijk maakt. Het ruimte geven en maken voor de participatie van ouderen is nog voor verbetering vatbaar, blijkt telkens weer. Te vaak wordt er nog gedacht voor ouderen, en worden beslissingen genomen zonder hen daarin te betrekken. Dit gebeurde ook bij het bepalen van de coronamaatregelen, stelde Tineke Abma in april 2021 vast in het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken. Stereotiepe beeldvorming over de ouderdom, met een beeld van de oudere als passief en niet in staat om richting te geven aan het eigen leven, speelt hierin een rol. Hoe kom je tot een echte dialoog met ouderen, bijvoorbeeld tussen professional en bewoner in de ouderenzorg? Ruimte maken voor het verschil in perspectief en ervaring tussen ouderen en professionals is daarbij de sleutel, zo schreven Tineke Abma en Susan Woelders eind 2020 in tijdschrift Gerōn.
Van formele inspraak naar directe zeggenschap
Participatie omvat ook beleidsbeïnvloeding door inspraak en medezeggenschap. Deze inspraak heeft zich de afgelopen jaren sterk ontwikkeld: van formele zeggenschap gebaseerd op de Wet van de medezeggenschap via cliëntenraden naar aanvullende, eigentijdse vormen van meer directe en rechtstreekse vormen van zeggenschap. U zag in de video bijvoorbeeld de innovatieve tool Tante Co voorbij komen. Tijdens de conferentie ‘Een nieuwe generatie ouderen langer thuis’ op 25 november 2020 vertelde Tineke Abma over deze ontwikkeling, waarna zij erover in gesprek ging met Marilyn Haimé (Raad van Ouderen) en bestuurder Anke Huppertz en bewoner Broeder Gait (De Beyart, Maastricht). U kunt deze sessie (47 min.) hier terugzien. Op 30 november 2020 ging Abma over dit onderwerp in gesprek met Jet Bussemaker, voorzitter Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, tijdens het Landelijk Congres Cliëntenraden. Dit gesprek (21 min.) kun u hier bekijken.
SamenStem-methode
Ouderen nemen steeds meer het initiatief en formuleren zelf een agenda met thema’s die hen raken. Samen met andere stakeholders maken ze een actieplan ter verbetering van hun kwaliteit van leven. Anke Heijsman, Susan Woelders en Tineke Abma beschreven dit proces in tijdschrift Gerōn aan de hand van een voorbeeld in wooncomplex De Leeuwenhoek van Stichting Humanitas Rotterdam. Meer informatie over de SamenStem-methode om de zeggenschap en inspraak van cliënten te vergroten, vindt u op onze website.
Heeft u nog vragen of suggesties? Neem dan gerust contact op met Tineke Abma.
De eerder verschenen video’s in deze serie kunt u hier terugkijken. Wilt u de volgende afleveringen graag direct na verschijning in uw mailbox ontvangen? Stuur dan een e-mail met onderwerp ‘Aanmelding videoserie’ naar Jacqueline Leijs. Uw abonnement stopt automatisch nadat de laatste aflevering is verschenen (22 juni 2021). U kunt zich ook abonneren op ons YouTube-kanaal.