Met je Apple Watch of Garmin kun je tegenwoordig je eigen lichaam onder het vergrootglas leggen: bloeddruk, hartslag, slaapritme, stressniveau, je kunt van alles meten. Maar kunnen die wearables ook een rol spelen in het voorkomen van (ouderdoms)ziektes? Verouderingswetenschapper David van Bodegom over hoe slimme apparaten ons gezonder kunnen maken.
Meten is weten zeggen ze. Maar waarom zouden we zelf voor doktertje moeten spelen?
‘De belangrijkste risicofactoren voor onze gezondheid zijn voeding en beweging. Dat weten we natuurlijk allemaal al jaren, maar toch gaat er ergens nog steeds niet goed. Ondanks de leefstijladviezen uit het Nationale Preventieakkoord om de Nederlander gezonder te maken – minder drinken, stoppen met roken, meer bewegen – leven we nog altijd te ongezond – 50 procent van de volwassen kampt met overgewicht. Willen we daar verandering in brengen, dan moeten we beter naar ons eigen lichaam kijken. Een wearable kan daarbij helpen.’
Kun je een voorbeeld geven van een wearable waarmee we naar ons eigen lichaam kunnen kijken?
‘Een goed voorbeeld van een wearable waarmee je direct kunt zien wat zich in je lichaam afspeelt, is een glucosepleister (CGM). Met die pleister kun je realtime je suikerspiegel monitoren en de effecten aflezen van wat je eet. Eet je een schaaltje cruesli, dan laat een grafiekje op je telefoon je onverbiddelijk de waarheid zien: een suikerpiek. Op de lange termijn kunnen die leiden tot nare ontstekingen in je lichaam. De kunst van het gezond blijven is dan ook om binnen de lijntjes te blijven door je voeding daarop aan te passen.’
Zijn er niet al genoeg diëten en voedingsadviezen?
‘Als consument worden we voortdurend op het verkeerde been gezet. Overal om ons heen zien we hippe drankjes en etenswaren die gezondheidsvoordelen beloven: 0%-zuiveldrankjes, biertjes zonder alcohol, ultra-processed food. Maar waar vetten en alcohol worden weggelaten, daar worden andere ingrediënten toegevoegd, zoals suiker. De meeste dieetadviezen en voedingsschema’s zoals de Schijf van Vijf zijn bovendien geformuleerd voor de gemiddelde Nederlander. Maar bestaat die wel? Recente voedingsonderzoeken laten zien dat ‘one size does not fit all’.
Dus een op maat gemaakt dieet voor iedereen?
‘Lichamen kunnen heel afwijkend reageren op een identieke maaltijd. Dat kun je met de glucosemeter vrij eenvoudig meten. Bij de ene persoon ontstaat na het eten van een koolhydraatrijke maaltijd bijvoorbeeld een piek, terwijl de suikerspiegel bij de ander in horizontale richting blijft bewegen. Dat hoeft niet te betekenen dat we met 7 miljard verschillende dieetadviezen moeten werken. Wel dat je zelf ongeveer kunnen bepalen in welke subcategorie je past. Een beetje zoals we dat doen met schoenmaten.’
Leyden Academy heeft als missie gezonder en gelukkiger oud te worden. Hoe kunnen wearables daaraan bijdragen?
‘Behalve de glucosemeter leveren andere wearables zoals smartwatches en smartphones relevante gegevens op over onze dagelijkse gezondheid. Met de meeste geavanceerde modellen kun je je hartslag meten, hoeveelheid beweging, valrisico, zuurstofverzadiging van het bloed – een belangrijke indicator voor infecties – slaapritme, hart-en vaatindictatoren zoals polsritme in rust, stressniveau en zelfs arteriële fibrillatie (FDA-gecertificeerd)detecteren. Door verstandig met je eigen gezondheid om te gaan en tijdig bij te sturen, kun je een bezoek aan de dokter of diëtist voorkomen.’
Is de dokter in de toekomst overbodig?
‘Waar we naartoe willen is dat we verhuizen van ziektezorg naar gezondheidszorg – al was het alleen maar om het zorgstelsel te ontlasten. Dat betekent dat we ziektes moeten voorkomen door gezonder te leven en voedsel te eten dat beter aansluit bij de wensen van ons lichaam. Voor een groot deel ligt die verantwoordelijkheid bij onszelf. Door de controle te houden over onze eigen gezondheid zetten we een grote stap. Maar de samenwerking tussen burger en zorgverlener is daarin de sleutel, want ook voor zorgprofessionals kunnen die zelfmeetgegevens van grote waarde zijn. Een mooi voorbeeld is The Box, ontwikkeld door LUMC cardiologie. Dat is een pakket met verschillende meetapparaten die door de patiënt thuis kunnen worden ingezet, zoals het meten van je bloeddruk of het maken van een hartfilmpje. Op die manier werken burger en zorgverlener samen aan een betere gezondheid of sneller herstel.’
Benieuwd welke slimme apparaten er al op de markt zijn en welke features jou kunnen helpen om je gezondheid beter in kaart te brengen en zo nodig bij te sturen? Op de website van American Association of Retired Persons (AARP) vind je een overzicht van wearables (deze en deze) waarmee je o.a. het zuurstofgehalte in je bloed kunt meten, een hartfilmpje kunt maken en je bloedsuikerspiegel kunt monitoren.
Over DuSRA-VOILA
DuSRA-VOILA is het grootste samenwerkingsverband van experts op het gebied van veroudering in Nederland. In het onderzoek heeft Leyden Academy on Vitality and Ageing de krachten gebundeld met acht onderzoeksinstituten en acht private partijen. DuSRA staat voor Dutch Society for Research on Ageing (of: Nederlandse Vereniging voor Verouderingsonderzoek), VOILA staat voor Vitality Oriented Innovations for the Lifecourse of the Ageing Society. Het team van verouderingsexperts onder leiding van Professor Eline Slagboom (LUMC molecular Epidemiology) doet onderzoek naar oplossingen die bijdragen aan gezond ouder worden en de functionele achteruitgang bij ouderen beperken zodat zij meer jaren in goede gezondheid kunnen doorbrengen. Regelmatig organiseren LUMC en Leyden Academy bijeenkomsten waarin de nieuwste ontwikkelingen op bepaalde gebieden met elkaar worden gedeeld en onderbouwd. In 2024 was er de bijeenkomst over wearebles en nieuwe biomarkers.