In 2030 is een op de vijf inwoners van Leiden 65-plus. Wat is ervoor nodig om zo lang mogelijk de regie te houden? En hoe richten we de stad optimaal in voor jong én oud? Daarover discussieerden zo’n zeventig Leidenaren op 9 december tijdens een Lagerhuisdebat.
Het debat werd georganiseerd door de Leidse Proeftuin Zorg & Welzijn, een samenwerkingsverband van TNO, Leyden Academy on Vitality and Ageing, breinonderzoeksinstituut LIBC en Hogeschool Leiden. De afgelopen jaren bogen zij zich over de vraag hoe ouderen kunnen worden geholpen om vitaal te blijven. Op de middag kwamen zeventig deelnemers af, voornamelijk Leidse senioren maar ook raadsleden en mensen die beroepsmatig met ouderen bezig zijn.
Inwoners zelf aan het woord
De Leidse wethouder Jeugd, Zorg en Welzijn Roos van Gelderen wees tijdens haar inleiding op de vele initiatieven die al in Leiden bestaan voor ouderen, zoals het project Fietsmaatjes en burenmarktplaats BUUV. Organisaties die ook aanwezig waren op het Vitaliteitsplein dat de deelnemers konden bezoeken. Toch is het vooral belangrijk om van Leidse burgers zélf te horen wat ze belangrijk vinden, benadrukte de wethouder. Dat is precies wat de Leidse Proeftuin de afgelopen drieënhalf jaar beoogde, onder andere tijdens de Kenniscafés die in de stad zijn georganiseerd.
Veilige voet- en fietspaden
Gespreksleider Roderik van den Bos legde de aanwezigen tien prikkelende stellingen voor. In een Lagerhuis-opstelling, met een ‘voor’- en een ‘tegen’-kant, namen de deelnemers positie in. Over de bewering dat Leiden de beste omgeving is om oud te worden, waren de deelnemers het al meteen oneens. Natuurlijk, de schaal van Leiden als middelgrote gemeente is gunstig om snel iets voor elkaar te krijgen. Toch zag Moniek van Sandick (raadslid CDA) nog voldoende verbeterpunten, zoals meer buurtwinkels, pinapparaten en veilige voet- en fietspaden.
Meer bewegen is fijn
Elke stelling die neigde naar betutteling kon rekenen op een omvangrijk tegenkamp. Minstens twee keer in de week sporten? Hans Schuurman (55+ in Leiden) gruwt ervan. ‘Ik loop zelf de halve marathon, maar vind dat bewegen geen verplichting mag zijn. Als je van bridgen houdt, is dat ook goed.’ Yvonne van Delft (raadslid GroenLinks) vond enige stimulans bij ouderen wel noodzakelijk. ‘Bewegen is fijn, daar kun je ouderen bij helpen.’ Volgens haar kunnen Leidse sportclubs meer doen om ouderen over de streep te trekken.
Jaarlijks consult
Een jaarlijks bezoek van de gemeente aan elke 70-plusser zagen weinig Leidenaren zitten. Zelfs niet als dit gebeurt door een student die het levensverhaal van de senioren optekent. ‘De ene zeventigjarige is de andere niet’, stelde een Leidse inwoonster. Haar buurvrouw: ‘Zorg gewoon voor faciliteiten voor de senioren die het echt nodig hebben, ongeacht hoe oud ze zijn. En regel dat ze die kunnen vinden als het zover is.’ Meer apps dan voor ouderen, is dat een oplossing? Toon Verlaan (Ouderenberaad) vond van niet. ‘Eerst kunnen we niets en krijgen we de gemeente op bezoek. Nu moeten we opeens met apps kunnen omgaan.’
Apps voor ouderen
Automatisering wordt voor ouderen al snel ingewikkeld, weet een deelnemer die werkt voor SeniorWeb uit ervaring. Een beetje foto’s downloaden, wat mailen en een app om alarm te slaan, meer overzien veel senioren niet. Liesbeth Leurs (ActiVite) heeft een andere ervaring. De apps van nu sluiten te weinig aan bij senioren, stelde zij. Ontwikkelaars moeten beter hun best doen om apps, en daarmee de digitale wereld, toegankelijk te maken. Deze stellingname leverde haar veel medestanders op die overliepen uit het tegenkamp.
Morele zorgplicht
Kinderen verplichten om voor hun ouders te zorgen? Het voorstel schoot bij vrijwel alle deelnemers in het verkeerde keelgat. Niet goed voor de verhoudingen, vonden de meesten. Ineke van Weezel (lectoraat Sociale Innovatie & Ondernemerschap, Hogeschool Leiden) pleitte voor zorg waarin zowel de oudere ouders als hun kinderen serieus worden betrokken. “De meeste kinderen voelen hier zelf al een (morele) verantwoordelijkheid voor. Ten tijde van onze verzorgingsstaat is de indruk gewekt dat professionals alles wel oplossen. Kinderen denken soms nog steeds dat hun rol er niet meer toe doet of dat ze niets hoeven te doen, want daar zijn ‘de instanties’ toch voor?”
Langer doorwerken
De laatste stelling van het Vitale Stad Debat ging over langer doorwerken. Hoger opgeleiden worden gemiddeld zeven jaar ouder. Is het terecht dat deze groep een paar jaar langer doorwerkt? Theo Roes (Ouderenberaad) vond van wel. ‘Het is nog beter voor je gezondheid ook.’ Anderen pleitten voor een onderscheid tussen (lichamelijk of geestelijk) licht en zwaar werk. Gisèle Snelder (welzijnsorganisatie Radius) wierp een ander licht op de discussie door te stellen dat deze senioren ook als vrijwilliger nog veel kunnen betekenen voor de samenleving. ‘Bovendien krijgen al die hoogopgeleide jonge mensen dan ook een kans op de arbeidsmarkt.’
Samenwerking voortgezet
De bijeenkomst vormde het slotakkoord van de Leidse Proeftuin Zorg & Welzijn in de huidige opzet; het samenwerkingsverband loopt formeel eind 2016 af. De betrokken kennisinstellingen blijven echter onverminderd doorgaan met hun projecten en onderzoeken op het gebied van vitaliteit en blijven daarbij ook elkaar opzoeken en versterken, ten gunste van de oudere Leidse inwoners. De discussies tijdens het Vitale Stad Debat gaven in elk geval een duidelijk beeld van wat ouderen zélf graag willen en waar zij juist helemaal niet op zitten te wachten.