Samenzorg

Er is een verschuiving in de benadering van ouderenzorg: van traditionele zorgmodellen naar een meer inclusieve en participatieve aanpak, oftewel samenzorg. Nederland kent goede voorbeelden waar gemeentes met zorg- en welzijnsorganisaties samenwerken, zo ook in gemeente Amstelveen. Samen met zorgorganisatie Brentano en welzijnsorganisatie Participe doen we in de Amstelveense wijken Elsrijk, Bankras Kostverloren, Kazer Karelpark en Groenelaan onderzoek naar domeinoverstijgend samenwerken (DOS). Hierdoor kunnen we de gezondheid, het welzijn en de leefomgeving van ouderen verbeteren. Bijvoorbeeld door het aanbieden van gepaste activiteiten en het creëren van ontmoetingsplekken, zodat ouderen zich verbonden voelen met hun buurt.

“Als ik een cursus valpreventie aanbied dan krijg ik niet zoveel aanmeldingen, maar als ik Salsa voor beginners doe dan zit het vol.” – Medewerker van een welzijnsorganisatie

Participeren en observeren
Ons onderzoek richt zich op de ervaringen van professionals, op de impact van samenwerking op duurzame groepen ouderen en op adviezen voor toekomstig beleid. Het onderzoek heeft een veelzijdige aanpak, waarbij kwalitatieve en kwantitatieve methoden worden ingezet. Hierdoor krijgen we een uitgebreid beeld van de ervaringen en behoeften van de ouderen. Naast participatieve observatie hebben we korte gestructureerde interviews met professionals, initiatiefnemers en deelnemers afgenomen en zijn vragenlijsten gebruikt om de behoefte aan zorg en sociale ondersteuning in kaart te brengen.

“We vragen de bewoners om feedback te geven op de diverse activiteiten. Dat gebruiken we om de activiteiten volgens de behoeftes te kunnen aanbieden. Bijvoorbeeld een buurtborrel in de middag in plaats van in de avond, een Italiaanse proeverij, een muzikale bingo etc.” – Medewerker van een welzijnsorganisatie

Werkzame elementen
De professionals hebben een overwegend positieve waardering voor de samenwerking. Ze ervaren dat het hen helpt bij het uitbreiden van hun netwerk en het herstellen van eerdere werkverbanden. Er is echter ook een bewustzijn dat dit een continu proces is van leren en aanpassen. Het is belangrijk om structuur aan te brengen in de samenwerking en de betrokkenheid van alle partijen te waarborgen. Dit kan door regelmatig overleg en het opstellen van gezamenlijke doelen. Daarnaast is het belangrijk om de samenwerking met burgerinitiatieven verder te versterken. Dit alles heeft invloed op het faciliteren van duurzame groepen ouderen. Door elkaar beter te begrijpen en vertrouwen op te bouwen, kan effectievere ondersteuning aan ouderen worden geboden.

Wil je meer weten over dit onderzoeksproject? Neem dan contact op met Elena Bendien.

Leren van ervaringen

Leren van ervaringen

De zorgsector staat onder druk door een groeiende zorgvraag en steeds complexere zorgbehoeften. Dit vraagt om veerkrachtige zorgprofessionals die voorbereid zijn op de uitdagingen van de praktijk. Zorgstudenten worden dagelijks geconfronteerd met morele dilemma’s en complexe situaties, waarbij vaardigheden zoals ethisch redeneren en empathie onmisbaar zijn. Helaas bieden de huidige onderwijsmethoden vaak onvoldoende ruimte voor deze morele ontwikkeling en sluiten ze niet altijd aan op de praktijk.

Moreel leren van ervaringen
In het project ‘Morele ontwikkeling in MBO-zorgonderwijs: leren van ervaringen’ onderzoeken Charlotte van den Eijnde (Leyden Academy) en Marianne Schouwstra (projectleider Leerhuis MBO Rijnland) hoe het werken met persoonlijke praktijkervaringen kan bijdragen aan de morele ontwikkeling van verpleegkunde studenten. Praktijkervaringen bieden een rijke context: ze brengen de perspectieven, dilemma’s en waarden van de zorgpraktijk tot leven. Door deze ervaringen te gebruiken in het onderwijs, willen we studenten helpen om:

  • Bewuster om te gaan met ethische dilemma’s
  • Beter in te spelen op complexe situaties in de praktijk
  • Zelfverzekerder te worden in hun rol als zorgprofessional

Waar theorie en praktijk samenkomen
Dit onderzoek vindt plaats binnen het Leerhuis van MBO Rijnland, een innovatieve leeromgeving waar praktijk en theorie op één locatie worden gecombineerd. Studenten brengen dagelijks vier uur door in de praktijk en volgen daarnaast vier uur onderwijs binnen dezelfde zorginstelling. De unieke structuur van het Leerhuis biedt:

  • Directe koppeling tussen praktijk en theorie, waardoor studenten praktijkervaringen meenemen naar de lessen
  • Ruimte voor reflectie, waarin studenten morele vraagstukken bespreken met docenten en begeleiders
  • Flexibiliteit in lesopbouw, waardoor nieuwe methoden en inzichten direct toegepast kunnen worden in de praktijk

Waarom is dit belangrijk?
Door studenten te ondersteunen in hun morele ontwikkeling, bouwen we aan een generatie zorgprofessionals die beter is voorbereid op de complexe uitdagingen van de praktijk. Dit vergroot niet alleen hun veerkracht en zelfvertrouwen, maar draagt ook bij aan een duurzame zorgsector waarin professionals worden behouden.

Dit project is een samenwerking tussen het practoraat ‘welzijn en zorg’ van MBO Rijnland en Leyden Academy en mede mogelijk gemaakt door finaciering van het Jo Visser fonds. Het leerhuis is een samenwerking tussen zorgpartners Midden-Holland en het CIV Welzijn & Zorg. Wil je meer weten over dit project of ben je geïnteresseerd in onze methoden? Neem contact met Charlotte van den Eijnde.

Dementie en dagactiviteiten

Foto: ZonMw

Naar verwachting zal het aantal mensen met dementie toenemen van 280.000 in 2018 tot 520.000 in 2040, en ontwikkelt dementie zich tot de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Met de Nationale Dementiestrategie 2021–2030 wil het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) dat in 2030 80% van de mensen met dementie toegang heeft tot een ontmoetingsplek in de buurt.

Het belang van zinvolle dagactiviteiten
Dagactiviteiten zijn cruciaal voor het welzijn van mensen met dementie. Ze zorgen niet alleen voor sociale interactie, maar bieden ook structuur en variatie in het dagelijks leven. Het kan bovendien de druk op mantelzorgers verlichten, wat van groot belang is in een tijd waarin deze zorg steeds zwaarder weegt. Onderzoek toont aan dat zinvolle dagactiviteiten niet alleen de kwaliteit van leven van mensen met dementie verbetert, maar ook de opname in een verpleeghuis kan uitstellen.

Succesfactoren, knelpunten en werkzame elementen
VWS heeft ZonMw gevraagd een programma op te stellen om het lokale aanbod van betekenisvolle dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie te versterken. In het programma ‘Dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie’ bouwen zij voort op de kennis die werd opgedaan in een eerder programma rond dit thema.

Onderzoekers van Leyden Academy brengen hiervoor de succesfactoren, knelpunten en werkzame elementen in kaart. Dit doen we door middel van het vormen van een participatieve leergemeenschap. In de leergemeenschap werken gemeenten, zorg- en welzijnsprofessionals, sociaal ondernemers, kunstenaars, wijkbewoners, vrijwilligers, mensen met dementie en hun naasten nauw samen, en bouwen gezamenlijk kennis op over dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie. Wat werkt en wat werkt er niet? En waar lopen zij met hun aanpak tegenaan?

 

Waardevolle initiatieven
Het onderling verbinden van mensen met dementie én hun naasten, waardoor zij steun van elkaar ervaren en plezier en ontspanning beleven met minimale inzet van zorgprofessionals: dat is het doel van Uitjezorg in IJmond. In Osdorp organiseert Stichting Mantelzorg en Dementie in samenwerking met de gemeente Amsterdam, stadsdeel Nieuw-West een inloop voor Turkse vrouwen met (lichte) dementie. Op de website van ZonMw vertellen diverse betrokkenen meer over de initiatieven en hoe de verkregen subsidie daaraan bijdraagt.

Meer weten over het project ‘Zinvolle dagactiviteiten voor mensen met dementie’? Neem dan contact op met Sonja Wendel.

Kunst in de zorg

Er is steeds meer bewijs voor de positieve impact van kunst en cultuur op de gezondheid en het sociale welbevinden van ouderen. De Wereld Gezondheidsorganisatie ondersteunt de wereldwijde beweging voor meer kunst in de zorg. Bij Leyden Academy geloven we ook zeker in de kracht van kunst. Kunst geeft ruimte aan het menselijke: als je creatief bezig bent ligt de focus niet langer op ziek zijn, maar op wat je nog wel kan!

Onderzoeksprojecten
Toch ontbreekt het aan passend onderzoek naar de implementatie en continuatie van kunstinitiatieven. Het team van Leyden Academy wil daaraan bijdragen, middels onderstaande onderzoeksprojecten waarin kunst, cultuur en zorg samenkomen. Met deze projecten streven we ernaar om niet alleen de zorgervaring te verrijken, maar ook nieuwe inzichten te bieden.

Arts & Health
We onderzoeken hoe kunst en creatieve activiteiten de gezondheid en kwaliteit van leven kan verbeteren. Zo zijn ouderen, zorgprofessionals, onderzoekers, docenten en studenten Zorg & Welzijn en anderen die actief zijn op het snijvlak van kunst en zorg via dans, zang, theater, meditatie, beeldende kunst, rituelen, verhalen en gesprek op zoek gegaan naar manieren waarop kunst en contact in de zorg kan worden versterkt. Lees meer.

Cultuursensitieve kunst
Op welke manier uiten ouderen die niet in Nederland geboren zijn hun creativiteit? Kunnen we het eigenlijk wel kunst noemen, of zijn het meer gebruiken en tradities? Samen met kunstenaars en migrantenouderen zelf proberen we deze vragen te beantwoorden en willen we aanbevelingen doen voor het kunstaanbod voor deze doelgroep. Lees meer.

Helende kunst
Kunst in het ziekenhuis kan een krachtig middel zijn om patiënten en hun naasten te ondersteunen tijdens een moeilijke periode. Het kan de fantasie en verbeelding prikkelen, en kan zorgen voor een prettigere, meer ontspannen omgeving waarin mensen zich wat fijner of minder gestrest voelen. Lees meer.

Kunst en cultuur in de langdurige zorg
Leyden Academy en het Amsterdam UMC hebben bij bestaande kunstinitiatieven veertig observaties uitgevoerd en bijna vijfhonderd verhalen van deelnemende ouderen opgehaald. Vervolgens zijn de onderliggende werkzame principes beschreven en is de impact geëvalueerd. Lees meer.

Onderzoek door dans
We verrichten participatief onderzoek naar de effecten van dansen en het co-creëren daarvan voor dansers met neurodegeneratieve ziekten, zoals Parkinson en Multiple Sclerose. Met het onderzoek willen we verkennen hoe deelname bijdraagt aan een dieper gevoel van verbondenheid en een inclusiever dansveld. Lees meer.

Participatiekoren
Participatiekoren zijn koren waarin zorgontvangers, mantelzorgers, zorgverleners en zangliefhebbers samen zingen. Een aantal principes staan daarbij centraal: oefenen in duo’s thuis, samen creatieve opdrachten maken, online repetities en een afsluitend concert. Het team van Leyden Academy onderzoekt hoe deze koren bijdragen aan sociale verbondenheid en mentale veerkracht. Lees meer.

Samenwerking tussen clown en zorgmedewerker
In dit project werd verkend hoe de samenwerking tussen clowns en zorgpersoneel het welzijn van bewoners van een verpleeghuis kan bevorderen en spanning kan verminderen. Vanuit speelsheid en kwetsbaarheid werd contact gemaakt, en met de ‘normale’ regels gebroken. Lees meer.

Het belang van Arts & Health is niet meer weg te denken uit het zorglandschap

Het belang van Arts & Health is niet meer weg te denken uit het zorglandschap

Contact is bijzonder. Echt in contact met een ander mens, met jezelf, met je werk, met je omgeving… dan weet je dat je leeft. Echt contact is ook zeldzaam, zeker op plekken waar werkdruk hoog is en de behoefte eraan zo sterk is. In de zorg bijvoorbeeld.

Het belang van contact
Daarom organiseerde onze zorgesthetische werkplaats, onder leiding van Tom Maassen een tweedaags Arts & Health-event rondom contact. Deze derde jaargang van Arts & Health organiseerden we samen met The Care Lab van The University of Manchester van James Thompson, auteur van het boek Care Aesthetics (2022). Op donderdag 30 en vrijdag 31 mei gingen zo’n tachtig deelnemers via dans, zang, theater, meditatie, beeldende kunst, rituelen, verhalen en gesprek op zoek naar manieren waarop het contact in de zorg kan worden versterkt. Verbazing en herkenning, plezier en verdriet, op afstand en heel dichtbij. Duidelijk werd hoe esthetiek en zorg met elkaar in verbinding staan, en hoe krachtig de verbinding tussen zorg en kunst kan zijn. Aanwezig waren zorgprofessionals, managers in de zorg, ouderen, kunstenaars en onderzoekers. Juist die diversiteit aan achtergronden maakte dit event tot een groot succes. Wat een energie en creativiteit kwam er los tijdens de tientallen sessies. Om u een beetje mee te nemen, lichten we de inhoud en ervaring van enkele sessies toe.

“Er is momentum in de samenleving om de esthetische dimensie van zorg echt goed voor het voetlicht te brengen. Door onderzoek, onderwijs en het organiseren van dit soort ervaringsgerichte evenementen kunnen we de aandacht daarvoor verduurzamen. Ik ben ervan overtuigd dat dit leidt tot betere zorg.” – Tom Maasen, filosoof en onderzoeker

De wonderbaarlijke reis van Fi
Door Marjolein Baars en Doris Hochscheid
Deze prachtige voorstelling was een indringende en bij tijd en wijle komische worsteling van een vrouw op leeftijd. De reis van Fi gaat over vastzitten, (mantel)zorg, overgave en acceptatie van de situatie waar je in zit. Het is een rommelige zoektocht, zoals het leven dat kan zijn, naar manieren om jezelf opnieuw uit te vinden. Het publiek genoot ook van het rake cellospel van Doris Hochscheid, in een ingenieus steeds wisselend decor, met ramen die openden en sloten, een rijdende tram, een straat, strand, vogels. De boodschap was even confronterend als hoopvol: je grip op de omstandigheden mag dan zeer beperkt zijn, je houding ten aanzien daarvan heb je wel in de hand.

Rituelen voor verlies
Door Ruchama Kramer en Marijn Graven
Hoe geef je vorm aan afscheid en hoe aan verlies? Hoe zet je angst en onzekerheid om in hoop en verlangen? Hoe kan een afscheid ook een nieuw begin zijn? Ruchama Kramer en Marijn Graven begeleidden de deelnemers in duo’s in het vormgeven van een ritueel voor elkaar. Een aantal van deze rituelen werd tijdens de sessie uitgevoerd. De combinatie van ritueel en theatraal maakte het tot een ijzersterk geheel. Het leidde tot intense ervaringen en een sterke emotionele betrokkenheid van alle deelnemers.

Samen_leren_aanraken
Door Ester van der Geest
Ester van der Geest onderzoekt hoe aanraking een relevant onderdeel kan zijn van het contact tussen ouderen en mantelzorgers. In deze sessie leerden de deelnemers om lichamelijk met elkaar in contact te komen, om te ervaren wat aanraking met je doet en wat het voor een ander betekent. In de zorg zijn we het niet meer gewend om deze meest elementaire vorm van contact, aanraking, in te zetten en te ontdekken.

Stories of beautiful care
Door James Thompson en Jenny Harris
In het Verenigd Koninkrijk is de zorg altijd negatief in beeld, er wordt vooral naar problemen gekeken, zoals kosten en dingen die misgaan. Maar tijdens corona veranderde daar iets in. Men keek meer naar elkaar om. Deze ervaring was voor James Thompson aanleiding om zich te gaan richten op positieve zorgverhalen. Duidelijk werd dat schoonheid niet alleen in het uiterlijk zit maar ook innerlijke kenmerken heeft. En dat zorgen op zichzelf ook al iets moois is (of kan zijn). James Thompson en Jenny Harris gingen samen met de deelnemers op zoek naar verhalen over mooie zorg. Juist in het delen van verhalen over de schoonheid van zorg ontstaat contact.

Exploratorium of the body
Door Nieke Koek
In deze sessie, die op donderdag drie keer werd aangeboden, nam Nieke Koek de deelnemers mee in een wandeling rondom het Poortgebouw. Met een stuk klei in de hand gingen zij, al wandelend, in duo’s op zoek naar hoe zij zichzelf voelden. Eerst in stilte en later in gesprek. Het ging daarin niet om gevoelens als blijdschap of verdriet, eenzaam of opgejaagd, maar om hoe een gevoel eruitziet, welke kleur of vorm het heeft. Bijvoorbeeld geel met wat groen en een beetje korrelig, of een kom met een gat erin of met tentakels en diepe kloven. Een lijst met subtiele woorden voor allerlei gevoelens en zijnstoestanden bood hulp. En terwijl de één vertelde, stelde de ander vragen en werd ondertussen de klei gekneed in een vorm die daar uitdrukking aan gaf.

Toon het hout
Door Tom Maassen
Tom Maassen deed in de zorgesthetische werkplaats onderzoek naar de vraag wat houtbewerking ons kan vertellen over zorg en over het aangaan van relaties. Er gaat veel liefde en zorg in het hout zitten. Maar wat gebeurt daar eigenlijk. Na een korte introductie was de instructie die deelnemers kregen ‘toon het hout’. Deelnemers kozen linde-, olijf-, noten- of ebbenhout. Ondertussen stelde Tom vragen en deed hij korte interventies. In de poging om het hout te tonen kom je zowel jezelf als ook het hout in al z’n bijzonder- en eigenaardigheden tegen. De deelnemers waren verrast over hoe snel de tijd voorbijging en hoezeer het hen lukte om echt tot een uitwisseling met het hout te komen.

Stem en lichaamsbewustzijn
Door Chantal Goosens en Remco Hooijkaas
In deze plenaire sessie liet Chantal het publiek op vrijdagochtend samen zingen en in tweetallen onderzoeken hoe via de stem contact kan worden gemaakt. Je hoeft niet te kunnen zingen, iedereen kan geluid maken! Chantal nodigde iedereen uit om niet mooi te proberen te klinken, niet zoals je wilt klinken, maar gewoon te klinken zoals je klinkt. Daar hoort ook het nemen van risico bij, wat best eng is, volgens een deelnemer. Het gaat om het geven van ruimte aan je lijf en aan je stem, waardoor je ook ruimte creëert voor de stem van het publiek. De sessie werd afgesloten door met z’n allen het prachtige ‘Dios es Amor’ te zingen.

“Ik ben er heel erg door geraakt.” – Anneloes Schuppen, dansdocent
“Ik heb me nog nooit zo veilig gevoeld tijdens het zingen.” – Daphne Raad, onderzoeker

Choreografie van contact
Door Anneloes van Schuppen
Anneloes weet in haar sessies een hele mooie balans te vinden tussen ecstatic dance, choreografie en zelfonderzoek. Zo werden er verschillende lagen van contact ‘aangeraakt’ vanuit de vraag ‘Waar zou je meer mee in contact willen staan?’ Gedurende de sessie konden de deelnemers met pen en papier op deze vraag reflecteren. Vanuit contact met jezelf en met je lichaam gingen ze in contact met een ander, met de groep en met de ruimte. Nieuwe perspectieven, ingangen en inzichten ontdekken over jezelf en anderen, door te doen, te ervaren en te uiten. De deelnemers werkten ieder toe naar een korte choreografie, vaak ontroerend en prachtig.

“Ook al was het uit mijn comfortzone, ik heb het als bijzonder en fijn ervaren.” – Deelnemer

Danscoach
Door Mariëlle Peerenboom
Vanuit een gesprek over uitdagingen in het maken van contact, kwamen de deelnemers steeds meer in beweging. Onder de bezielende begeleiding van Mariëlle gingen woorden en bewegingen steeds vloeiender in elkaar over, in de richting van een kunst van het contact maken.

Generatiemixer (Imaginary communities)
Door Lieke de Kock en Greet Meesters
Stel je een eiland voor dat nooit eerder is ontdekt. Wat is er allemaal te vinden op dat eiland? Wie leven daar? Met spel- en schrijfoefeningen, decorbouw, muziek en allerlei verschillende kunstvormen, komt dat eiland tot leven. Jong en oud verbonden in fantasie, dat is Generatie Mixer. Naast talentontwikkeling gaat de methode over het bevorderen van mentaal welzijn en sociale vaardigheden van de deelnemers. In deze sessie van Lieke en Greet ervaarden de deelnemers deze unieke en zeer effectieve werkwijze. Allereerst vulden de deelnemers de zin ‘In my imaginary world there is  ……..’ aan in beeld en geluid (à la ‘Ik ga op reis en ik neem mee …..). Vooral om de inbreng ‘stony beach with roling stones’ moesten alle deelnemers erg lachen. Daarna ging eenieder aan de slag om hun deel van het eiland op papier weer te geven, het te ‘decoreren’ en tot leven te brengen.

Care aesthetics in Manchester
Door Kate Maguire-Rosier en Réka Polonyi
Kate en Réka presenteerden de eerste bevindingen van hun onderzoek Care as an aesthetic practice, van de Universiteit van Manchester en de NHS, over de beoordeling van dementiepatiënten. Kate en Réka ontwikkelden een raamwerk voor sensorische en belichaamde dementiezorg. Dit raamwerk illustreert hoe een zorgesthetische praktijk in een complexe omgeving eruit zou kunnen zien. De presentatie werd afgewisseld door oefeningen en gesprek, en richtte zich vooral op de reflecties van onderzoekers over het proces van coproductie. Hierbij kwamen vragen aan bod als: Hoe was de samenwerking? Om welke taken ging het? Wat zijn de geleerde lessen?

En meer ………….
Maar er was meer. Berit Lewis nam de deelnemers op donderdag mee in haar uitgebreide kennis over de werkingen van meditatie en trakteerde hen op een aantal verdiepende oefeningen. Op vrijdagmiddag deed Berit voor het hele publiek nog een metta-meditatie, een oefening om vanuit compassie voor jezelf tot compassie voor het hele universum te komen. Ook maakten de deelnemers via een performance kennis met de crdl van Dennis Schuivens en Jack Chen. Dit instrument creëert muzikale momenten van betekenisvol contact tussen mensen met een fysieke of cognitieve beperking en hun dierbaren. Ook werd voor de derde keer het Leydse Lintje uitgereikt. Dit jaar kreeg fotograaf Henk Aschman de door Charlotte Molenaar ontworpen rozet met lintjes opgespeld. Het event werd afgesloten met een gesprek tussen Tineke Abma, James Thompson, Tom Maassen en het publiek. Centraal stonden vragen als ‘Wat is zorgesthetiek nu eigenlijk?’ en ‘Hoe kunnen we de bijzondere ervaringen van de afgelopen dagen een plek geven in de zorg en in het zorgonderwijs?’

Op donderdag 12 september organiseren Leyden Academy en het Jo Visser fonds weer een Arts & Health-bijeenkomst. Dit keer onder andere in samenwerking met Marc Vlemmix Dance in het Luxor Theater in Rotterdam. We tonen dan onder de noemer The Art of Living verschillende, verrassende, creatieve en eigenzinnige vormen van levenskunst. Klik op de link voor meer informatie.

Verhalen met zorg

In het Europese project ‘Verhalen met zorg’ ontwikkelden we verhalend volwassenenonderwijs voor beroepsgroepen in de gezondheidszorg die in het (vervolg)beroepsonderwijs vaak vergeten worden. Dit willen we bereiken door verpleegkundigen en welzijnsprofessionals op te leiden in persoonsgerichte zorg door te luisteren, interpreteren en begrijpen van verhalen.

Activiteiten
We implementeren en wisselen ervaringen uit in twee trainingen van verhalend onderwijs in Nederland en Spanje. We onderscheiden vier activiteiten: 1) via een kick-off meeting in co-creatie met zorgprofessionals de inhoud en planning van de training voorbereiden, 2) de training ontwikkelen, voorbereiden en uitvoeren 3) de training evalueren via vragenlijsten en discussiegroepen en 4) bevindingen verspreiden in een hybride bijeenkomst, een handboek, belangrijke aanbevelingen en online platform.

Impact
Deze op verhalen gebaseerde training stelt zorgverleners in staat verhalen van oudere volwassenen te verzamelen, te begrijpen, te luisteren en te interpreteren. Dit soort trainingen helpt bij het afstemmen op de wederkerigheid van een zorgrelatie en zorgt voor een betere persoonsgerichte zorg. We willen ook de waarde onderzoeken van verhalend onderwijs voor groepen die worden verwaarloosd of moeilijk toegang hebben tot geschikte beroepsopleidingen die passen bij hun dagelijkse praktijk.

Kijk voor meer informatie op caringstories.eu!

De looptijd van dit project is van 1 september 2022 tot en met 31 januari 2024 en wordt mogelijk gemaakt door het Erasmus+ programma.

Verhalend leren en verbeteren

De laatste jaren worden verhalen steeds vaker gebruikt voor leren en verbeteren in de zorg. Waar zijn cliënten, naasten en zorgprofessionals tevreden over en wat kan er beter? Deze verhalen kunnen worden vastgelegd en op individueel, team- en organisatieniveau worden ingezet voor het verbeteren van kwaliteit van leven, van zorg en van de zorgrelatie.

Kwaliteitsverbetering en verantwoording
In het verleden gebruikten organisaties vaak uitsluitend kwantitatieve methoden om inzicht te krijgen in kwaliteit van zorg. Denk hierbij aan vragenlijsten met meerkeuzevragen. Maar hiermee mis je de individuele verwachtingen, behoeften en wensen. Ook wordt niet duidelijk welke verhalen achter een bepaalde score zitten. Verhalende methoden kunnen gebruikt worden voor het ophalen van ervaringen. De gedeelde ervaringen kun je bijvoorbeeld gebruiken bij een reflectiebijeenkomst, waarbij er ruimte is voor verschillende perspectieven. Vervolgens worden de verhalen naar verbeteracties vertaald. Naast het verbeteren van de kwaliteit van zorg, kan een zorgorganisatie de uitkomsten ook gebruiken bij de verantwoording aan het zorgkantoor.

Een onderbouwde verhalende methode kiezen
Er zijn verschillende manieren om met verhalend leren en verbeteren aan de slag te gaan, ook zijn er verschillende methoden. De methoden verschillen van elkaar in:

  • de manier waarop en hoe vaak ze worden verzameld en waarom;
  • het soort verhalen;
  • bij wie ze worden opgehaald;
  • welke mensen betrokken zijn bij het verzamelen van de verhalen;
  • hoe de verhalen voor leren en ontwikkelen worden gebruikt.

Kies zelf welke methode bij jou, je team en jullie organisatie past.

Inspiratie over verhalend leren en verbeteren
Om inspiratie te bieden rondom het werken met verhalend leren in de praktijk, nemen we bij verschillende zorgaanbieders een kijkje in de keuken. Lees hoe Cicero Zorggroep de methode toepast in het artikel Met verhalen leren en verbeteren: ‘Concrete aangrijpingspunten werken motiverend!’ Lees ook Verhalen over de eigen praktijk helpen medewerkers bij reflectie. En lees hoe bij Mijzo het verhaal als kwaliteitsinstrument’ zorgt voor inzichten die net wat dieper gaan. Klik hier om meer te lezen over een eerder bericht van ons over zeggenschap van ouderen.

‘Verhalend leren en verbeteren’ wordt uitgevoerd door Leyden Academy, Vilans, Maastricht University, Erasmus University Rotterdam en Tilburg University, in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Heb je een vraag of opmerking? Mail dan naar verhalen@vilans.nl.

Helende kunst?

Helende kunst?

Kunst in ziekenhuizen brengt niet alleen visuele schoonheid, maar ook een beweging van gedachten en gevoelens. Maar wat is de werkelijke waarde van kunst op patiënten en hun naasten? Eerdere onderzoeken tonen aan dat kunst zowel de geestelijke als lichamelijke gezondheid kan bevorderen. Het onderzoek van Leyden Academy on Vitality and Ageing en Kunstzaken van het Leids Universitair Medisch Centrum richtte zich specifiek op de beleving van kunst door patiënten en hun naasten.

Aanpak van het onderzoek
Om de kunstbeleving in kaart te brengen, werden flyers in Galerie LUMC en wachtkamers verspreid, korte interviews gehouden en vragenlijsten ingevuld. Vervolgens zijn diepte-interviews gehouden, waarin persoonlijke ervaringen en betekenissen die kunst in het ziekenhuis kan oproepen, werden besproken. Tot slot vond met enkele geïnterviewde patiënten en naasten een creatieve feedbacksessie plaats waarin de betekenissen zijn verdiept en de samenhang in kaart is gebracht.

“Kunst heelt geen botten, maar het kan wel bijdragen aan een gevoel van heelheid en menselijkheid.”

De waarde van kunst
Uit het onderzoek kwamen de volgende zes betekenissen naar voren:

  • Afleiding: Kunst biedt een ontsnapping aan zorgen en stress.
  • Emoties: Kunst roept uiteenlopende emoties op, van troost tot verrassing.
  • Verbinding: De creaties van kunstenaars creëren een gevoel van verbondenheid.
  • Herkenning: Kunst maakt de ziekenhuisomgeving persoonlijker.
  • Mens voelen: Door kunst voelen patiënten zich meer dan alleen hun ziekte.
  • Houvast: Kunstwerken functioneren als herkenningspunten in de vaak overweldigende ziekenhuisomgeving.

Aanvullende mogelijkheden
Kunst in het ziekenhuis kan de fantasie en verbeelding prikkelen, en kan zorgen voor een prettigere, meer ontspannen omgeving waarin mensen zich wat fijner of minder gestrest voelen. Naast de huidige kunstwerken gaven patiënten en naasten aan graag meer interactieve kunst, kunsttijdschriften in wachtkamers, muziekmogelijkheden en muurkunst op verpleegafdelingen te willen zien.

Kunst leidt me af en het is ook een tijdverdrijf, maar daarnaast is het ook confronterend. Bijvoorbeeld het beeld van de handen die elkaar vasthouden waarvan een hand van een jong iemand is en de andere hand van een ouder iemand. Ik zit er qua leeftijd tussen maar ik twijfel of ik die leeftijd van die oudere hand met arm wel zal halen met mijn ziekte.”

Dit onderzoek is in juni 2024 afgerond. Benieuwd naar de publieksbrochure? Klik hier!
Wilt u meer informatie over dit onderzoek, neem dan contact op met Truus Teunissen via teunissen@leydenacademy.nl.

Cultuursensitieve palliatieve zorg

Een bestaande voorlichtingstraining van Pharos is gebruikt om een bewustwordingstraining voor medewerkers over cultuursensitieve palliatieve zorg te maken. Mocht u zelf zo’n training willen geven dan zijn alle materialen vrij beschikbaar. Deze kunt u gebruiken om zelf met uw medewerkers hierover in gesprek te gaan. De materialen omvatten een handleiding met draaiboek, een powerpoint-presentatie en literatuur. Daarnaast is op basis van de training een handout gemaakt. De handleiding en materialen zijn vrij beschikbaar op basis van bronvermelding. We hopen dat met deze materialen de zorgverlening in de laatste levensfase beter zal aansluiten in situaties waarin culturele verschillen een rol spelen, en dat de zorgkwaliteit en tevredenheid zullen toenemen.

Benieuwd naar de presentatie van Jolanda Lindenberg gebaseerd op die van Dr. Gudule Boland, programmaleider ‘Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden’ bij Pharos, over interculturele palliatieve zorg? Helaas is het bestand te groot om op deze pagina door te linken. Als u ons mailt, dan zullen wij de presentatie via WeTransfer aan u mailen.

Ook vindt u op de website van Pharos meer informatie. Zoals praatkaarten om het met naasten en ouderen over de laatste levensfase te hebben. Ook vindt u daar de originele presentatie van Gudule Boland en nog veel meer informatie.

Ervaringen zorgmedewerkers in de coronacrisis

Beeld: © Romi Tweebeeke, Inside Oud, Bos en Meerzicht

Hoe hebben zorgmedewerkers in het verpleeghuis de coronacrisis ervaren?

Persoonlijke verhalen op Wij & corona
Sinds de start van de pandemie in maart 2020 hebben we de persoonlijke verhalen van ouderen, hun familieleden én tientallen zorgmedewerkers verzameld op het platform Wij & corona. Zoals Corry, verpleegkundige bij Zorggroep Elde Maasduinen, die een veel diepgaander contact ervoer met haar bewoners. Persoonlijk begeleider Monique, eerstverantwoordelijk verzorger Angela en verzorgende Ana van Respectzorg probeerden in alle hectiek aandacht te houden voor hun bewoners, familieleden en collega’s. Joan vertelt hoe zij is ingesprongen als psychiatrisch verpleegkundige op de noodafdeling bij Topaz. Mariët, regiomanager bij Azora den Es en Linda, directeur van De Oude Pastorie, vertellen ten slotte over de dilemma’s vanuit het perspectief van de bestuurder.

Analyse van 424 narrratieven
Daarnaast hebben we een collectie van 424 persoonlijke verhalen (narratieven) geanalyseerd die zijn vastgelegd door verzorgenden, helpenden en activiteitenbegeleiders van twee zorgorganisaties, tijdens het eerste jaar van de coronacrisis (maart t/m december 2020). De verhalen geven gezamenlijk een indringend beeld van hoe de eerste fase van de coronacrisis is beleefd. Onze bevindingen zijn op 13 februari 2022 gepubliceerd in het artikel ‘Good Care during COVID-19: A Narrative Approach to Care Home Staff’s Experiences of the Pandemic’ in het wetenschappelijke tijdschrift International Journal of Environmental Research and Public Health. Lees ook het nieuwsbericht dat wij schreven naar aanleiding van deze publicatie.

“Je mag elkaar niet aanraken… geen knuffel… geen kus. Ook niet bij het afscheid. Beiden hebben het moeilijk. Mevrouw noemt het mensonterend. Ik vind het zo verdrietig dat het zo gaat. Ik zou zo graag het gewoon toestaan.”
verzorgende uit het verpleeghuis