Ouderen voor ouderen

Op het gebied van welzijn en zorg voor ouderen zijn grote veranderingen nodig om de zorg menselijk en betaalbaar te houden. En een van de grote uitdagingen waar we in deze sterk verouderende samenleving voor staan, is ondersteuning en solidariteit. Door ouderen zo lang mogelijk in hun kracht te houden en actief mee te laten doen kunnen zij positief bijdragen een hun eigen leven én dat van anderen.

Kijkend naar de Haarlemse gemeenschap: hoe ondersteunen ouderen elkaar in langer thuis wonen en bij persoonlijk welbevinden? We onderzoeken lokale initiatieven waar ouderen elkaar helpen en zoemen vervolgens in op drie wijken. Onze onderzoeksvragen zijn onder meer:

  • Welke on- en offline initiatieven zijn er in Haarlem e.o. waar vraag en aanbod ter ondersteuning van ouderen bij elkaar gebracht worden?
  • Wat is het bereik c.q. bekendheid van diverse initiatieven?
  • Welke gebieden of activiteiten worden er gedekt? Bijv. sociale steun, hulp bij klussen, boodschappen, tuin etc.
  • Zijn er lacunes in het soort activiteiten? Zo ja, welke?
  • Is er behoefte aan (meer) steun en zo ja, op welke gebieden?
  • Wat gaat er goed, waar loopt het spaak en wat zou verbeterd kunnen worden?
  • Wat kunnen we leren en hoe goedlopende initiatieven worden uitgebreid?

Naast deskresearch, verzamelen onderzoekers data middels een vragenlijst (kwantitatieve gedeelte) en nemen ze interviews af met ouderen (kwalitatieve gedeelte). We zijn op zoek naar bewoners vanaf 67 jaar in Haarlem noord, Parkwijk en Ramplaankwartier. Wilt u meedoen? Neem dan contact op met onderzoeker Sjaiesta Nanhekhan via Nanhekhan@leydenacademy.nl

Het onderzoek wordt gesteund door Stichting Hofje Codde en Van Beresteyn. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met projectleider Marie Louise Kok.

Inwoners voor elkaar

Inwoners voor elkaar

Het aantal ouderen stijgt, net als de gemiddelde leeftijd van de populatie. Deze dubbele vergrijzing legt druk op de toegankelijkheid van de zorg, het maakt dat de vraag naar zorg sneller stijgt dan het aanbod. Sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 richt het beleid erop ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Vaak gaat dit gepaard met een combinatie van fysieke, mentale en sociale kwetsbaarheden. De Wmo verlaagt dan wel de druk op de (ouderen)zorg, maar leidt vervolgens binnen gemeenten tot verschillende uitdagingen.

Zelfredzaamheid
Steeds meer wordt ingezet op de zelfredzaamheid (reablement) van ouderen. Hiermee wordt iemands onafhankelijkheid binnen de (thuis)omgeving vergroot en de behoefte aan langdurige zorg vermindert. Het ondersteunt iemand bij het bereiken van zijn of haar doelen en is een inclusieve benadering, ongeacht leeftijd, capaciteit, diagnose of omgeving. Maar hoe kunnen we de behoeften en verlangens van de diverse betrokkenen goed op elkaar laten aansluiten, en hoe kunnen we de aanpak organisatorisch en financieel borgen?

Peercoaching
Het inzetten van peercoaches lijkt kansrijk. Het inzetten van peercoaches in reablement activiteiten draagt namelijk duurzaam bij aan de zelfredzaamheid en positieve gezondheid van de oudere inwoners, en zorgt ervoor dat ze langer zelfstandig thuis kunnen wonen en hun zorgvragen worden uitgesteld. In het onderzoeksproject ‘Inwoners voor elkaar’ zullen bij gemeente Kaag en Braassem vijftien tot twintig oudere vrijwilligers worden opgeleid tot peercoaches, die vervolgens 45-50 ouderen opleiden en ondersteunen.

“In dit project worden oudere vrijwilligers als peercoaches ingezet om de zelfredzaamheid van andere ouderen te vergroten en zorgbehoeften uit te stellen. Dit bevordert zelfstandigheid via reablement.” – Josanne Huijg, senior onderzoeker

Aanpak
Het onderzoeksproject loopt van oktober 2024 tot oktober 2025. De voorbereidingsfase gaat van start met het werven van oudere vrijwilligers, ouderen met een ondersteuningsvraag en professionals die willen meedenken over de ontwikkeling en uitvoering van de aanpak. We werken hierbij samen met vrijwilligersorganisaties, verenigingen, ouderen en professionals. Ook start de werving en intake van peercoaches die ingezet worden in het begeleiden van individuele ouderen, bijvoorbeeld via Welzijn op Recept. Vervolgens brengen we – middels vragenlijsten, interviews en focusgroepen – behoeften, verlangens en ervaringen van de verschillende betrokkenen in kaart. Daarbij worden co-creatiesessies georganiseerd voor het ontwikkelen van de aanpak, training en tools. Tot slot zullen we de uitkomst van het actieonderzoek lokaal, regionaal en landelijk delen.

Het gehele project is opgezet mét en vóór ouderen, ze participeren in alle fasen van het proces. Het onderzoeksproject wordt uitgevoerd door De Driemaster, Participe, Leyden Academy on Vitality and Ageing, Gemeente Kaag en Braassem, GGD Holands Midden/awpg Lumens, en mogelijk gemaakt door ZonMw.

Neem voor meer informatie contact op met projectleider Elke Louwers.

(G)Oud in de wijk

‘Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan’ is de slogan van het nationale programma Wonen, Ondersteuning en Zorg Ouderen. Het programma biedt de uitdagingen rondom de vergrijzinging het hoofd door in te zetten op de zelfredzaamheid van ouderen en de samenleefkracht in de wijk. Hoe kijken (oudere) wijkbewoners, professionals en beleidsmakers hiernaar? Is er voldoende ondersteuning om goed ouder te worden in de wijk? En wat kan er anders?

Creatief actie-onderzoek mét en voor wijkbewoners
In het project ‘(G)Oud in de wijk’ brengen we kansen en mogelijkheden voor gezond en goed ouder worden in kaart. Dit doen we samen met (oudere) wijkbewoners, professionals en beleidsmakers in Leiden, Katwijk en Alphen aan den Rijn. We gebruiken hiervoor verschillende kunstzinnige participatieve werkvormen:

Generatie Mixer
In de wijk Meerburg in Leiden gebruiken we creatieve werkwijzen, zoals theater en muziek, om jong en oud met elkaar te verbinden en sámen te dromen over goed oud worden in de wijk. Kunstzinnige, sociale duizendpoot Greet Meesters en onderzoeker en theatermaker Lieke de Kock faciliteren vanaf oktober 2024 tweewekelijks bijeenkomsten met oudere wijkbewoners en kinderen. We werken hierin samen met welzijnsorganisaties Sol en Incluzio. Er wordt samen kunst gemaakt, samen onderzoek gedaan in de wijk en gekeken of een blijvende verbetering mogelijk is. Tijdens iedere bijeenkomst zal er samen worden gekookt en gegeten, want ook samen eten verbindt!

Photovoice
In de Zeeheldenbuurt in Alphen aan den Rijn gebruiken we photovoice om verhalen en behoeften rondom goed ouder worden in de wijk in beeld te brengen. Kunstenaar Janine Schrijver en onderzoeker Derya Uzun verzorgen voor oudere wijkbewoners en professionals een reeks workshops over het maken van foto’s in de wijk. Vervolgens gaan ze met elkaar over de foto’s in gesprek om bewuste en onbewuste behoeften en verlangens te delen. We werken hierbij samen met welzijnsorganisatie Participe.

Theatrale participatie
In de wijk Zwanenburg in Katwijk zetten we vanaf oktober 2024, samen met Welzijnskwartier, op een interactieve manier theaterspel in. Deelnemers ontwikkelen scenes en wisselen op theatrale wijze ervaringen uit. In een reeks bijeenkomsten nodigen we een gemengde groep van oudere wijkbewoners en betrokkenen uit om samen met theatermaakster Marjolein Baars en onderzoeker Jana Kerssies te verkennen wat goed oud(er) worden in de wijk in de praktijk betekent.

Van begin tot eind
Dit onderzoeksproject bestaat uit vijf fases, van het in kaart brengen van de wijk tot het organiseren van een eindbijeenkomst, en loopt van mei 2024 tot augustus 2025. Onze onderzoekers monitoren de voortgang en impact van de projecten om inzicht te krijgen in de ervaringen en resultaten. Door samen te werken, willen we een blijvend effect hebben op de gezondheid en het welzijn van ouderen in de wijk. Daarbij biedt het project handvatten voor een regionale aanpak voor het betrekken van ouderen bij gezond en goed ouder worden. 

Samen gezond en goed ouder worden in de wijk
(G)Oud in de wijk maakt onderdeel uit van ‘Samen gezond en goed ouder worden in de wijk’. Met dit project zet de regio Zuid-Holland-Noord, samen met Leyden Academy en partners, in op toegankelijke, betaalbare zorg en ondersteuning, waarbij de zelfredzaamheid van de burger en lokale aanpak centraal staan.

Wil je er meer over weten? Neem dan contact op met Josanne Huijg.

 

 

 

Respijtzorg

Mantelzorgondersteuning, ofwel respijtzorg, is het tijdelijk overdragen van de zorg, zodat mantelzorgers ook tijd hebben voor bijvoorbeeld werk, studie, gezin, familie, vrienden en ontspanning. Ook zorg voor de eigen gezondheid van de mantelzorger, denk bijvoorbeeld aan het voorkomen van fysieke overbelasting of het ondergaan van een operatie, kan ervoor zorgen dat respijtzorg nodig is. Door respijtzorg kunnen mantelzorgers hun eigen leven beter in balans houden en de zorg voor hun naaste langer volhouden, en is daarmee een belangrijke voorziening.

Passende zorg en ondersteuning
Beleidsmatig past respijtzorg in de beweging naar passende zorg en ondersteuning in de nabijheid en de leefomgeving van de zorg- of hulpvrager. Een beweging die we met elkaar moeten maken door onder andere de vergrijzing en het teruglopende aantal zorgprofessionals en mantelzorgers. Vroegtijdige, structurele mantelzorgondersteuning kan overbelasting voorkomen en een beroep op zwaardere zorg uitstellen. Hiermee heeft respijtzorg een preventieve werking en draagt het bij aan de financiële houdbaarheid van de zorg, maar bijvoorbeeld ook het langer thuis wonen. Het aantal thuiswonende ouderen met een intensieve zorgvraag (zoals dementie) en als gevolg daarvan de druk op mantelzorgers, neemt toe. Tegelijkertijd staat ook de houdbaarheid van de zorg onder druk.

Regionale pilot logeerzorg: een adempauze voor mantelzorgers
Er zijn verschillende vormen van respijtzorg, waaronder logeerzorg. Uit een eerste verkenning door Transmuralis bij gemeenten en betrokken professionals in regio Zuid-Holland Noord kwam een duidelijke behoefte naar voren. Wat momenteel in die regio ontbreekt is een regionale voorziening waar geplande logeermomenten mogelijk zijn. Om die reden is er in 2023 gewerkt aan een voorstel voor een regionale pilot logeerzorg: ‘Logeerzorg Zuid-Holland Noord ter ondersteuning van mantelzorgers’. De projectgroep van de pilot bestaat uit vertegenwoordigers van gemeenten, zorgaanbieders en het zorgkantoor. De projectleiding is in handen van Transmuralis. Naast de regionale projectgroep respijtzorg en bijbehorende achterbannen, hebben ook mantelzorgers, (potentiële) logés, verwijzers én de medewerkers van de pilotlocatie(s) een centrale rol. Sinds februari 2024 is de eerste pilotlocatie geopend met vier logeerplekken in Alphen aan de Rijn.

Participatieve onderzoeksbenadering
Onderzoekers van Leyden Academy gaan de wensen en behoeften van betrokkenen met de logeerzorgvoorziening in kaart brengen door middel van informele gesprekken, interviews en de ervaringen van focusgroepen. Vervolgens hopen we met de opgedane inzichten een passende logeervoorziening te kunnen realiseren in de regio Zuid-Holland Noord. Dit is op lokaal niveau van belang voor de mantelzorgers die gebruik maken van de logeerzorg en voor de zorgprofessionals die de logeerzorg bieden. En op regionaal niveau voor de vertegenwoordigers van de dertien gemeenten, zorgaanbieders, mantelzorgbelangenorganisaties, zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid en het zorgkantoor van de regio Zuid-Holland Noord.

In februari 2024 vond de kick-off van het actieonderzoek op lokaal niveau plaats en in november 2024 zijn regionale acties in gang gezet.

Betekenisvol

Leefplezier ENG 775x300We willen mensen kansen bieden om hun leven te leiden zoals zij dat graag willen en de persoon te zijn die zij willen zijn, ondanks toenemende kwetsbaarheid.

In de ouderenzorg is de focus op veiligheid en doelmatigheid ten koste gegaan van individuele keuze- en bewegingsvrijheid. Persoonlijke verlangens en leefplezier zouden juist centraal moeten staan in de zorg, zeker bij kwetsbare ouderen voor wie we in medisch opzicht weinig kunnen betekenen. Dit vraagt om veranderingen op alle niveaus. Om te beginnen, het vergroten van het bewustzijn bij leidinggevenden van de uitwerking van onze systemen op de handelingspraktijk. Vervolgens, ruimte scheppen voor (toekomstige) artsen, verpleegkundigen en verzorgenden om de oudere persoon en zijn of haar behoeftes en verlangens te leren kennen en hieraan tegemoet te kunnen komen. Leyden Academy zet zich in voor liefdevolle zorg voor oudere mensen, waarbij het accent ligt op wat er voor de oudere zelf toe doet.

Vrijwel elk ouder wordend mens bereikt een fase van toenemende kwetsbaarheid en afhankelijkheid. Wij willen in dat traject kansen scheppen voor kwaliteit van leven en voor mensen om de persoon te zijn die zij graag willen zijn. Dat betekent beter luisteren naar de stem van ouderen, omgaan met kwetsbaarheid en aandacht en ruimte creëren voor individuele wensen, verlangens en ambities.

Meer informatie over de onderzoeksprojecten die onder het speerpunt ‘Betekenisvol’ vallen vindt u in het rechter menu. Mocht u vragen hebben? Neem dan contact op met Josanne Huijg.