Collectieve preventie in de wijk

Achttien wijkteams van thuiszorgorganisatie Buurtzorg onderzoeken hoe de wijkverpleegkundige/
verzorgende samen met bewoners aan collectieve preventie en gezondheidsbevordering kunnen doen in een wijk of buurt. Het doel van het onderzoek is om een methode voor collectieve preventie te ontwikkelen voor wijkverpleegkundigen en verzorgenden.

Samen aan de slag
Samen met de wijkteams en bewoners zijn we op zoek gegaan naar mogelijkheden hoe we een project kunnen opstarten en uitvoeren. Als eerste hebben de teams in hun wijk of buurt observaties verricht. Ze hebben foto’s gemaakt van hun wijk en van plekken die opvallend waren. Daarna zijn ze in gesprek gegaan met de wijkbewoners, sleutelfiguren  en de organisaties die in een wijk werken. Hoe vinden zij het in hun buurt? Wat valt hen op? Samen kiezen ze dan thema’s uit waarmee ze aan de slag willen. Thema’s die vaak worden genoemd zijn eenzaamheid en veiligheid. Vervolgens zetten ze gezamenlijk een project naar keuze op. Zo zijn er al diverse wandelgroepen gevormd, houden wijkverpleegkundigen/verzorgenden in een buurthuis een maandelijks inloopspreekuur of gaan ze bewegen en koffiedrinken met de wijkbewoners. Al deze ontmoetingen en gesprekken leiden tot vertrouwen in elkaar, waardoor wijkbewoners zich vrij voelen om vragen stellen over gezondheid en gezond gedrag. Het komende jaar willen we onderzoeken hoe teams hierin met elkaar samenwerken deze projecten een stevige basis in de wijk kunnen krijgen.

“Voor iedereen is dit pionieren omdat er geen kant-en-klare methode is waarop je dat doet.” – Mirjam de Leede, verpleegkundig specialist en onderzoeker

Preventie is ontmoeten
Preventie is mensen ontmoeten, is kijken wat er in een buurt of wijk nodig is maar ook bij mensen thuis kijken. “Ik heb een groep opgezet voor ontmoeting. Er was een mevrouw die aangaf dat ze steeds minder ziet en daardoor steeds minder uit huis komt. Ze zou eigenlijk wel veel meer dingen willen. En toen heb ik afgesproken om bij haar op bezoek te komen, heb ik een kopje koffie gedronken en als het ware bij haar gegluurd”, aldus een wijkverpleegkundige.

“Wij komen in de wijk veel chronisch zieken tegen. Omdat de kans op chronische ziekten flink te verminderen is door gezond te leven, zijn we op zoek gegaan naar hoe we dat in ons wijkwerk konden toepassen. En dat heeft resultaat.” – Ryan Op de Weegh en Brechtje Fleuren, wijkverpleegkundigen in Nijmegen Oost

Goed voorbeeld doet goed volgen
Dit project is ontleend aan het model van collectieve preventie uit Cuba. Het zorgbudget per inwoner is daar tien keer lager dan in de Verenigde Staten, en toch is er nauwelijks verschil in (gezonde) levensverwachting. Bij gebrek aan grote budgetten zetten de Cubanen vooral in op preventie. Met bijvoorbeeld círculos de abuelos, wat letterlijk ‘kring van opa’s en oma’s’ betekent en die per wijk georganiseerd zijn. In 12.000 van deze kringen komen in totaal 800.000 Cubaanse ouderen drie keer per week bij elkaar om te dansen en kletsen. Zeven Buurtzorg-teams zijn bij Cubaanse collega’s in de leer geweest en mede door het succes dat zij boeken, gaan nu achttien teams hiermee aan de slag.

Het project is in september 2021 van start gegaan en duurt vijf jaar. Leyden Academy onderzoekt en evalueert het project en levert ook een bijdrage aan de opleiding van de teams.

Neem voor meer informatie contact op met Mirjam de Leede.

Leefstijlprogramma de Kwekerij

De Kwekerij is een leefstijlprogramma dat mensen met diabetes type 2 helpt om duurzaam gezonder te leven. Hierbij is peer coaching het uitgangspunt: de deelnemers in de groep coachen en motiveren elkaar, zonder hulp van een (zorg)professional. Uit onderzoek blijkt dat mensen hun diabetes kunnen ‘omkeren’ door meer te bewegen en gezonder te eten. Tegelijkertijd blijkt het erg moeilijk om een gezonde leefstijl toe te passen én vol te houden. De twee succesvolle burgerinitiatieven Stichting Je Leefstijl Als Medicijn en Vitality Club zijn onderdeel van het project ‘De Kwekerij’ en hebben laten zien dat peer coaching kan helpen om deze doelen te bereiken:

  • Stichting Je Leefstijl Als Medicijn  is een burgerinitiatief met een online community van mensen met diabetes type 2 die elkaar ondersteunen om gezonder te leven.
  • Vitality Clubs zijn lokale beweegclubs voor en door buurtbewoners van 55 jaar en ouder, opgericht door Leyden Academy. De deelnemers sporten samen in de wijk en coachen elkaar. De beweeggroepen zijn daardoor laagdrempelig, goedkoop en duurzaam.

Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Leyden Academy zijn verantwoordelijk voor de wetenschappelijke evaluatie van de effecten van het leefstijlprogramma. De eerste pilot is van start gegaan om ervaring op te doen. In het voorjaar van 2022 start het wetenschappelijk onderzoek met een looptijd van twee jaar.

“We weten dat mensen van diabetes type 2 kunnen genezen door hun leefstijl aan te passen. Maar we weten ook allemaal hoe lastig het is om je gedrag duurzaam te veranderen. We hebben veel goede ervaringen opgedaan met peer coaching-interventies zoals de Vitality Club, waar wijkgenoten samen aan hun conditie werken. We zien dat mensen komen meedoen om fitter te worden, maar blijven terugkomen omdat het zo gezellig is. We hopen dit effect ook te zien Bij de Kwekerij.” – Onderzoeker David van Bodegom van Leyden Academy, tevens hoogleraar Vitaliteit aan het LUMC

De Kwekerij is een samenwerking van Leyden Academy, Stichting Je Leefstijl als Medicijn, LUMC, QULI B.V. en stichting Vitality Club.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met David van Bodegom

Boek 10 jaar cadeau – Een nieuwe aanpak om langer gezond te leven

Eind 2019 verscheen bij uitgeverij Atlas Contact het boek ‘10 jaar cadeau. Een nieuwe aanpak om langer gezond te leven’. Verouderingsartsen David van Bodegom (Leyden Academy) en Rudi Westendorp (Universiteit van Kopenhagen) delen hierin hun belangrijkste inzichten over ouder worden, gezondheid en vitaliteit. Is het echt mogelijk om jezelf – of een ander – tien gezonde levensjaren cadeau te doen, zoals de titel van dit boek belooft? Ja, zeggen de auteurs, en de sleutel daartoe ligt in onze omgeving.

Naar een gezonde dagelijkse routine
In ’10 jaar cadeau’ komen diverse omgevingen uit het dagelijks leven aan bod, zoals de keuken, woonkamer, slaapkamer, supermarkt, het werk en de wijk. Verwacht geen opgeheven vingertjes; deze aanpak gaat uit van verleiden in plaats van verbieden. Door je te omringen met slimme verleidingen, kunnen gezonde keuzes ongemerkt onderdeel worden van je dagelijkse routine. Grote wijnglazen inwisselen voor kleine, de fietstassen inruilen voor een rugzak, een deel van je woon-werkverkeer met de fiets of zelfs lopend afleggen… al die kleine aanpassingen die zich steeds weer herhalen, tellen op tot een groot en duurzaam effect.

De vier V’s
Van Bodegom en Westendorp introduceren in het boek hun nieuwe aanpak die bestaat uit vier woorden die met een V beginnen. De eerste strategie is die van ‘verwijderen’: zet ongezonde prikkels uit het zicht. Bewaar koekjes dus niet in een glazen pot maar in een dichte trommel, en zet die niet op de salontafel maar in een keukenkastje. Zo kom je niet steeds in de verleiding er (nog) eentje te pakken. ‘Vervangen’ kan ook: wissel die koekjes om voor ongebrande nootjes. En leg op ooghoogte in de koelkast een schaaltje worteltjes waar normaal de slagroomsoesjes staan. In de openbare ruimte kun je moeilijker verleidingen verwijderen of vervangen, hier kun je beter ‘vermijden’: als je weet dat je bij de warme bakker altijd zwicht voor een kaascroissant, loop dan een blokje om. Of je ‘voorbereiden’: eet alvast een banaan en drink een flesje water voordat je naar die receptie gaat. Dan ben je wat beter bestand tegen de schalen bitterballen, wijn en bier.

“Een opwekkend boekje, vrolijk vormgegeven, vol praktische tips.” (NRC Handelsblad)

“Al deze kleine duwtjes, nudges, bij elkaar zorgen uiteindelijk voor 10 gezonde jaren cadeau.” (Gezondheidsnet, 5 sterren)

“Door zelf kleine aanpassingen te maken, heb je al snel een aantal gezonde jaren gewonnen.” (NEMO Kennislink)

David vertelde op 17 januari 2020 over het boek bij 5 Uur Live op RTL4. Lees ook deze artikelen over 10 jaar cadeau in Leidsch Dagblad en Elegance. Op 8 maart 2021 werd het boek getipt in het artikel Hoelang zal ik leven? in NRC Handelsblad.

10 jaar cadeau. Een nieuwe aanpak om langer gezond te leven van David van Bodegom en Rudi Westendorp is op 27 november 2019 verschenen bij uitgeverij Atlas Contact. De auteurs schreven eerder samen de bestseller Oud worden in de praktijk (2015), Van Bodegom schreef daarnaast Ontpillen (2018) en Het geheim van de schildpad (2019).

David van Bodegom: “Gezonder leven is maatwerk”

In elke kwartaalnieuwsbrief van Leyden Academy introduceren we één van onze wetenschappelijke stafleden aan de hand van een actueel onderzoek of nieuwsfeit. In deze editie gaat David van Bodegom in op het Nationale Preventieakkoord dat eind november is gesloten.

Gaat het pakket aan maatregelen zoals overeengekomen in het Nationale Preventieakkoord, Nederland gezonder maken?
“Het is zeker een goed begin. Laat ik voorop stellen dat ik geloof dat je mensen niets moet verbieden of gebieden, maar juist moet verleiden om gezonder te leven. Maak het aantrekkelijk om de trap te nemen en verstop de lift. Zorg voor gratis watertappunten in plaats van frisdrankautomaten. Verleiden is beter, maar onderzoek bewijst dat financiële prikkels zeker helpen. Een vettaks of hogere accijnzen op alcohol en tabak hebben absoluut effect. Met de maatregelen die nu zijn afgesproken, gaan we het roken een heel stuk terugdringen en veel gezondheid toevoegen aan de levens van mensen. Het mooiste is als we kunnen zorgen dat jonge mensen niet meer beginnen met roken. Voor het tegengaan van overgewicht zijn de maatregelen in het Preventieakkoord absoluut onvoldoende. Er is meer voor nodig om te zorgen dat we de epidemie van overgewicht een halt toeroepen. De helft van de mensen in Nederland heeft nu overgewicht en dat aandeel zal verder stijgen. Dit is een van de voornaamste redenen waarom meer dan een miljoen Nederlanders diabetes type 2 hebben. Dat is allemaal ziektelast die potentieel vermijdbaar is, diabetes type 2 is te voorkomen. De overheid heeft hiervoor krachtige en bewezen effectieve instrumenten, maar die worden nu nog onvoldoende ingezet.”

In je boek Ontpillen geef je veel leefstijladviezen en praktische tips om van ‘welvaartsziekten’ zoals diabetes type 2 af te komen. Wat kunnen mensen zelf doen?
“Ieder mens is uniek. Er is altijd maatwerk nodig. Sommige mensen zijn gebaat bij een leefstijlcoach die hen begeleidt bij het gezonder leven. Die zit sinds 1 januari in het basispakket, dat is hartstikke mooi. Maar bij de ene persoon met hoge bloeddruk helpt het enorm om van keukenzout over te schakelen op kaliumzout. Bij de ander heeft dit nauwelijks effect, maar blijkt een wandelingetje na het avondeten wonderen te doen. Met mijn boek wil ik mensen helpen om grip te krijgen op hun gezondheid door zelf te experimenteren en te meten welk effect bepaalde aanpassingen in leefstijl hebben. Wat voor hen het beste werkt, wat ze leuk vinden en vol kunnen houden. Ik heb in het afgelopen jaar veel lezingen over Ontpillen gegeven in het land en heel veel mensen gesproken die zelf met hun gezondheid aan de slag zijn gegaan. Mensen die met minder pillen beter slapen, minder last hebben van brandend maagzuur, gemakkelijker naar het toilet kunnen. En bij iedereen was de ‘gouden tip’ weer anders. Je moet dit vooral zelf ontdekken.”

Welke preventiemaatregel zou jij meteen doorvoeren, als je minister van Volksgezondheid zou zijn?
“Maak het voor mensen zo gemakkelijk mogelijk om gezonder te leven. Ik ben erg gecharmeerd van de Circulos de Abuelos in Cuba: 800.000 ouderen komen daar drie keer per week bij elkaar om te bewegen. Er zijn ook gespreksavonden waarin ze ervaringen uitwisselen en thema’s bespreken over het ouder worden. Het sociale aspect is heel belangrijk. We zien dit ook bij de Vitality Club, onze laagdrempelige beweegclub voor ouderen. Inmiddels komen in diverse wijken in Leiden, Den Haag en Oegstgeest elke doordeweekse ochtend ouderen samen om een uurtje te sporten. Hier komt geen professional aan te pas, de mensen coachen elkaar. Deelnemers komen voor de gezondheid, maar blijven komen vanwege de gezelligheid. Als elke wijk in Nederland zo’n beweegclub zou hebben, waar je de dag sportief kunt beginnen met je buurtgenoten, dan maak je het mensen wel heel makkelijk om van de bank af te komen. Daar zou ik me meteen hard voor maken.”

Frank Schalkwijk: “Samen sporten hou je langer vol”

In elke kwartaalnieuwsbrief van Leyden Academy introduceren we één van onze wetenschappelijke stafleden aan de hand van een actueel onderzoek of nieuwsfeit. In deze editie vertelt arts en onderzoeker Frank Schalkwijk over de Vitality Club, een peer coaching experiment waaraan onder meer De Telegraaf en NRC Handelsblad onlangs aandacht besteedden.

Foto Vitality Club Profburgwijk

Hoe kwamen jullie op het idee voor een Vitality Club?
“Volgens de beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad moeten volwassenen minstens 2,5 uur per week matig intensief bewegen. Dat lukt maar weinig Nederlanders en dat is jammer, want zeker als je ouder wordt is het echt belangrijk om in beweging te blijven. Hiermee kun je aandoeningen zoals hoge bloeddruk, suikerziekte, gewrichtsklachten en dementie uitstellen of zelfs voorkomen. We kwamen in het Gelderse Ulft een groep senioren op het spoor die al zeven jaar elke doordeweekse ochtend samen sporten, door weer en wind. Iemand uit de eigen groep bedenkt de oefeningen en ze stimuleren elkaar om te blijven komen. We hebben de deelnemers onderzocht en ze blijken zich fitter, gezonder en minder eenzaam te voelen. We besloten dit succesrecept ook in Leiden uit te proberen.”

En hoe bevalt dat tot dusver?
“Er draaien nu twee Vitality Clubs helemaal zelfstandig: in Leiden Noord en de Professoren- en Burgemeesterswijk komen elke ochtend groepen oudere wijkbewoners samen bewegen, onder leiding van een mede-sporter. De deelnemers ervaren het als een gezond en gezellig begin van de dag. We zijn onlangs een Vitality Club gestart in de Stevenshof, waarbij we willen onderzoeken of een verwijstraject van de huisarts en fysiotherapeut haalbaar is. De dokter geeft patiënten die door onvoldoende beweging risico lopen op ziekten of complicaties nu vaak alleen een advies om meer te bewegen. Dit advies heeft te weinig effect, omdat de meeste huisartsen hun patiënten geen concrete oplossing kunnen bieden om het bewegen vol te houden. We gaan onderzoeken of de Vitality Clubs dit gat kunnen opvullen. In eerder onderzoek hebben we immers al aangetoond dat deelnemers langdurig betrokken blijven bij Vitality Clubs. Bij specifieke klachten verwijst de dokter uiteraard nog steeds naar de fysiotherapeut, maar om de dagelijkse beweging bij patiënten te stimuleren kan de dokter nu ook naar deze laagdrempelige beweegclubs verwijzen.”

Waar komt jouw interesse in gezond verouderen vandaan?
“Tijdens mijn studie Geneeskunde werd ik per toeval ingedeeld bij het keuzevak ‘The Ageing Process’. Het leek me een stoffig vak, maar gaandeweg kwam ik erachter hoe razend interessant veroudering is, en hoe weinig we er als wetenschappers eigenlijk nog vanaf weten. Het vak werd destijds gegeven door professor Rudi Westendorp, en hij nodigde me uit om onderzoek te komen doen aan de Leyden Academy. Aanvankelijk richtte mijn onderzoek zich op de vraag hoe oud we als mensen kunnen worden. Dit is een interessante wetenschappelijke vraag die nog steeds niet beantwoord is, maar extreem oud worden is voor de meeste mensen geen doel op zich. Het gaat erom dat je oud kan worden zonder je oud te voelen. Daarom richt ik me met het huidige onderzoek op gezond verouderen, en hoop ik dat de Vitality Clubs hier een steentje aan kunnen bijdragen!”

Vitality Club

Vitality Club


Leyden Academy heeft de afgelopen jaren met succes het non-profit concept Vitality Clubs ontwikkeld en onderzocht. In deze laagdrempelige en zelforganiserende beweegclubs kunnen ouderen in hun eigen wijk elke doordeweekse dag tussen 09.00-10.00 uur samen in de buitenlucht bewegen. De beweegclubs werken op basis van peercoaching, dat wil zeggen dat iemand uit de groep de leiding tijdens de beweegsessie neemt. De clubs worden dus niet begeleid door betaalde professionals. De oefeningen van Vitality Club zijn gericht op kracht, uithoudingsvermogen, balans en cognitie, en zijn op ieders niveau uit te voeren. De eigen bijdrage is niets tot maximaal 1 euro per week, dat wordt gebruikt voor de aanschaf van sportmaterialen. U hoeft zich niet aan te melden, u kunt gewoon langskomen en meedoen! Kijk voor meer informatie over locaties en tijden op de website van de Vitality Club.

Positieve effecten
Ons onderzoek laat zien dat deelnemen aan een Vitality Club dagelijks bewegen duurzaam stimuleert en een positief effect op de fysieke en mentale gezondheid heeft. De clubs zorgen ervoor dat oudere wijkgenoten plezier hebben en gezonder en vitaler oud worden. Daarnaast hebben we gezien dat het samen bewegen het sociale netwerk in de wijk versterkt. Mensen helpen elkaar met klusjes in en rond het huis, gaan met elkaar eten en zelfs op vakantie, maar bieden ook de helpende hand bij ziekte, of begeleiden iemand naar het ziekenhuis, etc. Op deze wijze zorgt de Vitality Club voor een zorgzame wijk.

“Dagelijks bewegen is goed voor de gezondheid en geeft ritme en structuur aan mijn dag” - deelnemer aan een Vitality Club in Leiden

Een Vitality Club in elke wijk
Een club die succesvol gestart is, kan jarenlang zelfstandig blijven functioneren, groeit gestaag en kan lang blijven bestaan omdat deze niet afhankelijk is van de financiering, tijdsinvestering of organisatie door gezondheidsprofessionals. Ook blijkt dat het concept kopieerbaar is; op verschillende locaties werden nieuwe Vitality Clubs opgericht die blijven groeien. Er zijn op dit moment in Nederland ongeveer 70 clubs actief. Deze clubs trekken tussen de 20 en 80 deelnemers per locatie per keer. Gezien de potentie onderzoeken we de komende tijd wat er nodig is om in elke wijk in Nederland een Vitality Club mogelijk te maken.

“Voldoende beweging kan de mobiliteit, kwaliteit van leven en levensduur aanzienlijk verhogen. Met name voor 50-plussers is voldoende beweging essentieel, gezien het risico op leeftijdsgerelateerde aandoeningen zoals hoge bloeddruk, diabetes en gewrichtsklachten.” – onderzoeker Frank Schalkwijk

 

De wijkverpleegkundige als coördinator
We weten dat er gedurende de opstart van enkele maanden een aanzienlijke (tijds)investering nodig is om uiteindelijk te komen tot een zelforganiserende groep. Deze opstart moet worden gecoördineerd door iemand die kennis heeft van lokale actoren én bekend is met het principe van de Vitality Club. We onderzoeken wie geschikt is voor deze rol en bieden optimale ondersteuning bij het opzetten van een Vitality Club. Als eerste stap brengen we, met steun van Hofje Codde en Van Beresteyn, de kansen en uitdagingen in kaart om wijkverpleegkundigen in te zetten als coördinatoren van Vitality Clubs in hun wijk. Dat lijkt een veelbelovende manier om deze succesvolle beweegclubs in meer wijken in Nederland beschikbaar te maken. Zo heeft wijkverpleegkundige Els Schopman recent een aantal Vitality Clubs opgericht in haar werkgebied in het oosten van Nederland, vanuit haar overtuiging dat preventie meer aandacht moet krijgen binnen de wijkverpleging. Dat vindt ook het RIVM, die al in 2020 de Vitality Club als beweeginterventie heeft erkend. Samen met GGD Hollands Midden zijn we per 1 maart 2024 gestart met het project ‘Goed en gezond ouder worden in de wijk’.  Dankzij een subsidie kunnen we in de regio Zuid-Holland Noord nog eens 20 Vitality Clubs helpen oprichten.

Een korte geschiedenis van de Vitality Club
Het idee van de Vitality Club is ontstaan dankzij de FreeWheel Club in Ulft, een groep van zeventig ouderen die al sinds 2010 elke werkdag samenkomen om een uur te sporten en achteraf koffie te drinken. De club is opgezet door Herman Wielens die zijn leeftijdsgenoten wilde helpen om meer te gaan bewegen. Wetenschappers van Leyden Academy onderzochten deze sportmethode voor ouderen en concludeerden dat de dagelijkse beweging gunstig voor de algehele gezondheid is. Naast het verbeterde vitale aspect wordt namelijk ook het sociale aspect zeer gewaardeerd. Geïnspireerd door deze positieve bevindingen zijn door het hele land inmiddels zo'n 70 Vitality Clubs opgezet.

Neem voor meer informatie contact op met Frank Schalkwijk.

 

Boek Oud worden in de praktijk

Boek Oud worden in de praktijk

boek cover hi resOp 23 september 2015 presenteerden David van Bodegom en voormalig Leyden Academy-directeur Rudi Westendorp het boek Oud worden in de praktijk. Laat de omgeving het werk doen. Het boek is een toegankelijke uitwerking van jarenlang wetenschappelijk onderzoek van Leyden Academy en collega-wetenschappers uit binnen- en buitenland. De basisgedachte is dat de omgeving een sleutelrol speelt in het verouderingsproces. Het boek is de opvolger van Oud worden zonder het te zijn (2014) van Rudi Westendorp, dat inmiddels in zes talen is vertaald.

Oud worden in de praktijk biedt een recept om gezond oud te worden: niet op wilskracht, maar door slimme interventies in de dagelijkse omgeving: thuis, op school, op het werk en onderweg. We zijn in Nederland de afgelopen decennia steeds dikker geworden, we zijn zitkampioen van Europa en lijden aan een scala van welvaartsziekten die vooral met pillen worden bestreden. Volgens de auteurs komt dit door de fatale combinatie van onze moderne leefomgeving van overdaad en comfort, met onze oergenen die ons graag zo min mogelijk laten bewegen en die ons net iets meer laten eten dan we eigenlijk nodig hebben. Onze genen kunnen we niet zomaar veranderen, wel kunnen we de ongezonde omgeving zodanig aanpassen dat onbewust gezondere keuzes worden gemaakt. Zo simpel kan het zijn:

  • Zitten afwisselen met staan: hiermee verbrand je jaarlijks evenveel calorieën als het lopen van tien marathons.
  • Met een kleiner servies eet je minder calorieën: wat je eet is minder belangrijk dan hoeveel je eet.
  • Groente en fruit in de koelkast op ooghoogte en niet in de groentela: je moet het opeten, niet bewaren!
  • Thermostaat een graadje lager: je verbrandt meer calorieën.
  • Geen telefoon, en eigenlijk ook geen tv, op de slaapkamer: funest voor je seksleven en bovendien verstoort blauw licht het slaapritme.

Het boek genereerde veel publicitaire aandacht en leidde in vakkringen tot gesprekken met GGD’s en ouderenbonden. Ook zijn samen met Aegon N.V. twee video’s gemaakt over hoe het voelt om ouder te zijn en hoe de kantooromgeving tot gezonde keuzes kan verleiden. Twee bijzondere initiatieven die mede vanuit het gedachtegoed zijn ontstaan, zijn de cabaretvoorstelling 'Of de gladiolen' van Veldhuis & Kemper en een in Flevoland te openen camping die uitnodigt tot gezond en sociaal gedrag.

Klik hier voor een fragment van de publicatie. U kunt het boek hier bestellen.

Neem voor meer informatie contact op met David van Bodegom.