Bruggen bouwen tussen generaties

Bruggen bouwen tussen generaties

Migranten in Nederland ervaren vaker en sterker emotionele eenzaamheid dan mensen die in Nederland zijn geboren. Deze eenzaamheid reikt verder dan alleen het ontbreken van sociale contacten; het ontstaat wanneer mensen ontevreden zijn over de kwaliteit van hun relaties. Het project Bruggen bouwen tussen generaties richt zich daarom op het verminderen van emotionele eenzaamheid door het verbeteren van intergenerationele relaties binnen migrantenfamilies in Utrecht.

De uitdaging
In verschillende Utrechtse wijken, zoals Overvecht en Kanaleneiland, ervaren veel migrantenvrouwen een gevoel van eenzaamheid. Hoewel verschillende initiatieven zijn ontwikkeld om eenzaamheid onder oudere migranten te verminderen, richten ze zich vaak te veel op individuen en het uitbreiden van sociale netwerken, met nadruk op kwantiteit in plaats van kwaliteit van relaties. Daarnaast schieten deze initiatieven tekort als het gaat om de generatiekloof binnen migrantengemeenschappen, verdiept door verschillende communicatiestijlen, tegenstrijdige normen en waarden, onbesproken essentiële kwesties en de uiteenlopende ervaringen van eerste- en tweede-generatie migranten in Nederland.

Onze aanpak
In dit project streven we naar betekenisvol contact tussen tien Arabischsprekende moeder (55+) -dochter (18+) koppels uit verschillende wijken van Utrecht. Het verbeteren van deze relatie is belangrijk vanwege de emotionele context en invloed binnen de hele familie. Tijdens de co-creatiebijeenkomst in Kanaleneiland begeleiden ervaren gespreksleiders van Stichting Al-Amal de gesprekken en worden voorlichtingen georganiseerd om openheid en diepgaande gesprekken te stimuleren. Het bevorderen van open communicatie, begrip en respect, samen met het doorbreken van taboes, vormen een belangrijke basis van het project. Het verbeteren van de kwaliteit van familierelatie draagt op zijn beurt bij aan het verminderen van emotionele eenzaamheid.

Gedurende deze bijeenkomst worden observaties gedaan en informele gesprekken gevoerd met de deelnemers, om als resultaat een handleiding van dit project te ontwikkelen die professionals in het sociale domein helpt bij het verminderen van emotionele eenzaamheid.

Financiering en toekomstplannen
Het project werd in 2024 gefinancierd door twee belangrijke partners:

  • Jo Visser fonds
  • K.F. Hein Stimuleringsprijs

Het traject
We richten ons op het verbeteren van intergenerationele relaties tussen moeders en dochters door middel van gesprekken en voorlichting, van het voorjaar 2024 tot het najaar. Begin 2025 vindt er een excursie plaats, waarna de co-creatiebijeenkomsten worden voortgezet met financiële steun van het Jo Visser fonds, en er gewerkt wordt aan het opstellen van de handleiding. Professionals met expertise in migrantengemeenschappen worden nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze handleiding. In april 2025 vindt een evaluatie van het project plaats bij partner K.F. Hein Fonds.

Tijdens de gehele looptijd van het traject zal er diepgaand onderzoek plaatsvinden ten behoeve van het ontwikkelen van de handleiding en het meten van de impact van het initiatief.

Onze partners
Samen met partners zoals Stichting Al-Amal, Utrecht Omarmt en Stichting UP! Nederland werken we aan een innovatieve aanpak die kan bijdragen aan meer intergenerationele verbinding en minder emotionele eenzaamheid onder migranten.

Meer informatie
Geïnteresseerd of vragen? Neem contact op met  Nina Conkova voor meer details over dit initiatief.

(G)Oud in de wijk

‘Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan’ is de slogan van het nationale programma Wonen, Ondersteuning en Zorg Ouderen. Het programma biedt de uitdagingen rondom de vergrijzinging het hoofd door in te zetten op de zelfredzaamheid van ouderen en de samenleefkracht in de wijk. Hoe kijken (oudere) wijkbewoners, professionals en beleidsmakers hiernaar? Is er voldoende ondersteuning om goed ouder te worden in de wijk? En wat kan er anders?

Creatief actie-onderzoek mét en voor wijkbewoners
In het project ‘(G)Oud in de wijk’ brengen we kansen en mogelijkheden voor gezond en goed ouder worden in kaart. Dit doen we samen met (oudere) wijkbewoners, professionals en beleidsmakers in Leiden, Katwijk en Alphen aan den Rijn. We gebruiken hiervoor verschillende kunstzinnige participatieve werkvormen:

Generatie Mixer
In de wijk Meerburg in Leiden gebruiken we creatieve werkwijzen, zoals theater en muziek, om jong en oud met elkaar te verbinden en sámen te dromen over goed oud worden in de wijk. Kunstzinnige, sociale duizendpoot Greet Meesters en onderzoeker en theatermaker Lieke de Kock faciliteren vanaf oktober 2024 tweewekelijks bijeenkomsten met oudere wijkbewoners en kinderen. We werken hierin samen met welzijnsorganisaties Sol en Incluzio. Er wordt samen kunst gemaakt, samen onderzoek gedaan in de wijk en gekeken of een blijvende verbetering mogelijk is. Tijdens iedere bijeenkomst zal er samen worden gekookt en gegeten, want ook samen eten verbindt!

Photovoice
In de Zeeheldenbuurt in Alphen aan den Rijn gebruiken we photovoice om verhalen en behoeften rondom goed ouder worden in de wijk in beeld te brengen. Kunstenaar Janine Schrijver en onderzoeker Derya Uzun verzorgen voor oudere wijkbewoners en professionals een reeks workshops over het maken van foto’s in de wijk. Vervolgens gaan ze met elkaar over de foto’s in gesprek om bewuste en onbewuste behoeften en verlangens te delen. We werken hierbij samen met welzijnsorganisatie Participe.

Theatrale participatie
In de wijk Zwanenburg in Katwijk zetten we vanaf oktober 2024, samen met Welzijnskwartier, op een interactieve manier theaterspel in. Deelnemers ontwikkelen scenes en wisselen op theatrale wijze ervaringen uit. In een reeks bijeenkomsten nodigen we een gemengde groep van oudere wijkbewoners en betrokkenen uit om samen met theatermaakster Marjolein Baars en onderzoeker Jana Kerssies te verkennen wat goed oud(er) worden in de wijk in de praktijk betekent.

Van begin tot eind
Dit onderzoeksproject bestaat uit vijf fases, van het in kaart brengen van de wijk tot het organiseren van een eindbijeenkomst, en loopt van mei 2024 tot augustus 2025. Onze onderzoekers monitoren de voortgang en impact van de projecten om inzicht te krijgen in de ervaringen en resultaten. Door samen te werken, willen we een blijvend effect hebben op de gezondheid en het welzijn van ouderen in de wijk. Daarbij biedt het project handvatten voor een regionale aanpak voor het betrekken van ouderen bij gezond en goed ouder worden. 

Samen gezond en goed ouder worden in de wijk
(G)Oud in de wijk maakt onderdeel uit van ‘Samen gezond en goed ouder worden in de wijk’. Met dit project zet de regio Zuid-Holland-Noord, samen met Leyden Academy en partners, in op toegankelijke, betaalbare zorg en ondersteuning, waarbij de zelfredzaamheid van de burger en lokale aanpak centraal staan.

Wil je er meer over weten? Neem dan contact op met Josanne Huijg.

 

 

 

Generatie Mixer: Jong en oud verbonden in fantasie

Generatie Mixer: Jong en oud verbonden in fantasie

Jong en oud verbonden in fantasie. Dat is Generatie Mixer! Gedurende een aantal bijeenkomsten creëren basisschoolleerlingen en ouderen uit de wijk een fantasiewereld. Bijvoorbeeld een eiland dat nooit eerder is ontdekt. Wat is er allemaal te vinden op dat eiland? Wie leven daar? Middels speloefeningen, creatieve schrijfopdrachten, het bouwen van decors, muziek en allerlei verschillende kunstvormen, komt de wereld tot leven. Iedere deelnemer wordt zijn eigen verzonnen personage. In die samenleving waar alles mogelijk is, ervaren zij de gekste avonturen. 

“Kinderen dagen ouderen uit om nieuwe grenzen te verkennen en op speelse wijze verleiden ze hen om over hun eigen ‘schaamte’ heen te stappen… Iedereen, ongeacht leeftijd, heeft nog een kind in zich en als je dat aanboort, kunnen fantastische dingen gebeuren.” – oudere deelnemer Generatie Mixer

Aanleiding
In onze samenleving spelen diverse uitdagingen een rol: het aantal ouderen in de samenleving neemt toe, terwijl het aantal zorgmedewerkers afneemt. Het aantal leerkrachten in het basisonderwijs neemt af, terwijl het aantal werkende ouders toeneemt (en daarmee hun bijdrage op school afneemt). Dat we het samen moeten doen is iets wat steeds meer tot ons doordringt. Hoe we dit moeten doen is niet altijd voor de hand liggend of concreet.

Tegenover deze uitdagingen staan kansen. Ouderen blijven namelijk ook langer fit en vitaal. Deze ouderen kunnen en willen graag van betekenis zijn voor anderen, bijvoorbeeld voor basisscholen bij hen in de wijk. Op basisscholen is burgerschap een wettelijk verplichte leerlijn, waarin kinderen leren dat het van belang is om iets voor de maatschappij te betekenen, bijvoorbeeld omkijken naar ouderen die bij hen in de buurt wonen.  

De link tussen basisscholen en ouderen uit de wijk wordt nog niet vaak gelegd. Generatie Mixer biedt een kans om ouderen op een betekenisvolle en duurzame manier te betrekken bij de school. Uit onderzoek van Leyden Academy bleek dat kunstparticipatie goed oud worden kan bevorderen. Het biedt ouderen uitdaging, betekenisvolle verbinding en positieve gevoelens (zie voor meer info: http://www.kunstindezorg.com).

Een kunstproject als Generatie Mixer, waarbij kinderen en ouderen op een kunstzinnige manier samenwerken op de basisschool, biedt dus de perfecte kans om deze generaties met elkaar in contact te brengen en elkaar echt te leren kennen en waarderen. Zo ontstaat een win-win situatie voor zowel basisschoolleerlingen als lokale ouderen, als leerkrachten op school.

Doelstelling
Generatie Mixer streeft naar impact op zowel micro-, meso-, als macroniveau: kinderen, ouderen, leerkrachten en het landelijke basisonderwijs. Daartoe hebben we de volgende doelstellingen geformuleerd:  

  1. Het breed ontwikkelen van talenten van kinderen en ouderen
  2. Het bevorderen van sociale vaardigheden en mentaal welzijn van kinderen en ouderen
  3. Het verbinden van de basisschool met (ouderen uit) de wijk
  4. Deskundigheidsbevordering en inspiratie van leerkrachten binnen het basisonderwijs
  5. Een borgingstraject ontwikkelen voor een innovatieve onderwijsmethodiek die aansluit bij zowel het burgerschaps- als kunst- en cultuuronderwijs op de basisschool

Achtergrond
Generatie Mixer is gebaseerd op de lesmethode Imaginary Communities (vertaald: verzonnen samenlevingen), ontwikkeld, onderbouwd en onderzocht door Chol Theatre, een theatergezelschap uit Huddersfield, Engeland. In 2023 heeft 
Leyden Academy in samenwerking met Amphion Cultuurbedrijf, ondersteund door het Fonds voor Cultuurparticipatie en Jo Visser Fonds, Imaginary Communities naar Nederland gehaald en verder ontwikkeld door de methode geschikt te maken voor kinderen én ouderen. Dat werd Generatie Mixer. De eerste geslaagde pilot vond plaats op OBS Rozengaardsweide in Hengelo, Gelderland. Dat smaakt naar meer en op dit moment werken we bij Leyden Academy aan een verdere uitrol van het project binnen het Nederlandse basisonderwijs.  

De dramamethode
Imaginary Communities bestaat uit verschillende stappen, zodat deelnemers op een veilige, activerende manier worden meegenomen in het proces van opgaan in hun verzonnen wereld. Eerst worden ideeën verzameld. Dan wordt de wereld samen ontworpen: welke plekken zijn hier allemaal? Hierna veranderen deelnemers langzaam in personages die in die wereld leven. Vervolgens beleven die personages allerlei avonturen die zich afspelen in deze verzonnen wereld. De theaterdocenten begeleiden de deelnemers door allerlei verhalende strategieën toe te passen. Binnen de methode is veel ruimte voor eigen invulling van de kunstenaars en deelnemers. Zo kan er worden gevarieerd met kunstvormen en materialen, en komen ieders ideeën, talenten en verhalen aan bod.

Chol Theatre maakte een filmpje (3,12 min) over Imaginary Communities: 

Onderzoek en kennisdeling
Leyden Academy legt in dit project het proces vast en doet onderzoek; wat gebeurt er wanneer er bij ouderen en kinderen gelijktijdig een appel wordt gedaan op hun fantasie en creativiteit? Vragen die voor, tijdens en na het uitvoeren van de pilot worden gesteld zijn:

  • Wat is er voor nodig om deze methode te vertalen en werkbaar te maken in het Nederlandse cultuuronderwijs?
  • Hoe kunnen we deze methode verder ontwikkelen zodat deze geschikt wordt voor een intergenerationele doelgroep?
  • Hoe ervaren jong en oud het deelnemen aan de Generatie Mixer-workshops en wat voor effect heeft deze werkvorm op de intergenerationele interactie?
  • Hou zouden we deze methode breder kunnen uitrollen binnen Nederland en Engeland, zodat het inzetbaar wordt voor verschillende culturele organisaties ter bevordering van actieve intergenerationele cultuurparticipatie?

Om deze vragen te beantwoorden maken we gebruik van participatief actieonderzoek, dat onderdeel is van het promotietraject van Lieke de Kock. Zij is als onderzoeker nauw betrokken bij de projectleiding en uitvoering. Wil je meer weten over Generatie Mixer of over participatief achtieonderzoek? Neem contact op met Lieke de Kock.

Het project wordt mede mogelijk gemaakt door:

It takes a village to grow old

Sociale contacten en ontmoetingen in de buurt zijn van belang voor de mensen die er wonen. Veel mensen vinden het prettig om anderen in de openbare ruimte (niet thuis) te ontmoeten. Bijvoorbeeld voor het maken van een praatje of om elkaar iets te vragen. In het project ‘It takes a village to grow old’ proberen we met techniek (kunstmatige intelligentie) en kunstwerken het contact op straat te bevorderen.

Samen op ontdekkingsreis
Samen met de bewoners van de Vondel- en Helmersbuurt in Amsterdam is gekeken hoe de ontwikkeling van een plek ontmoetingen tussen mensen kan bevorderen. We hebben hierbij gekeken naar hoe kunstwerken in de wijk kunnen worden ingezet en naar de meerwaarde van kunstmatige intelligentie hierbij.

Om nabuurschap te ervaren, is het belangrijk om de mensen in de wijk te leren kennen. Dat kan door mensen regelmatig tegen te komen. Dit heet ‘publieke familiariteit’. De man uit de straat kom je ’s ochtends tegen als hij de hond uitlaat. De vrouw die vaak de eendjes voert, zie je tijdens een wandeling op het pleintje. Als je ze vaker ziet, herken je deze mensen als je buren. De plekken waar je andere mensen kan tegenkomen, zijn hiervoor belangrijk. Je moet je er fijn kunnen voelen. Kunst kan hierbij helpen. Het doel is om publieke familiariteit in de buurt te versterken. De weg om daar te komen, is nog niet bepaald. Doordat er burgerwetenschap wordt ingezet, kan de weg worden aangepast. Er zijn meerdere routes mogelijk, maar wat is een fijne weg?

Door de ogen van de bewoners
Door kunst kunnen verschillende generaties elkaar tegenkomen. Zo kan er verbinding ontstaan. Met muziek, geluiden of bewegende beelden, wordt kunst interactief. Daarbij kan interactieve kunst publieke familiariteit bevorderen. Hoe kan interactieve kunst in de wijk eruit zien? Samen met de bewoners gaan we op zoek naar het antwoord op die vraag, maar denk bijvoorbeeld aan:

  • Een interactief bankje nodigt je uit tot een ontmoeting. Kom je erbij zitten?
  • Mooie en inspirerende teksten kunnen met licht op verschillende plekken worden geprojecteerd.
  • Een route van interactieve kunst begeleid je door de buurt.
  • In een speeltuin voor senioren mag iedereen meedoen en spelen, of juist lekker toekijken.

Het buurtverhalenbankje
Uiteindelijk besloten de bewoners het idee van “het buurtverhalenbankje” te omarmen, een overdekt bankje dat uitnodigt om met elkaar een praatje aan te gaan en naar buurtverhalen te luisteren. Voor meer informatie over het eindresultaat kunt u terecht in de digitale versie van het Verhalenbankje. Hier vindt u meer informatie in beeld gebracht over hoe het bankje er uiteindelijk uitziet, welke rol AI heeft gekregen, waar het bankje is geplaatst en hoe het bankje wordt gebruikt.

Momenteel wordt er gewerkt aan een analyse en een artikel. We houden u op de hoogte. Benieuwd naar de start van het project? Lees hier het verslag!

Voor en door burgers
In It takes a village to grow old werken burgers verenigd in een burgerinitiatief, onderzoekers vanuit allerlei disciplines, architecten, experts op het gebied van artificiële intelligentie (AI), kunstenaars en cliëntenorganisaties samen aan innovatie om nabuurschap in de wijk te vergroten. Hoe dat in zijn werk gaat lees je in dit artikel in ICT&Health.

De looptijd van dit onderzoek was van 1 april 2022 tot en met 31 maart 2024, en werd mogelijk gemaakt door de ZonMw-call Citizen science 2021. Technische Universiteit Eindhoven is de penvoerder en Leyden Academy werkt mee in de uitvoering van het onderzoek in samenwerking met Stadsdorp VondelHelmersStichting Mantelzorg en DementieStichting WG KunstAlzheimer AmsterdamCliëntenbelang Amsterdam, West Ouder Wijzer, GoodGoodNotBad, Illi TV, Hogeschool van Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Huis van de Buurt de Klinker (Amstelring), het wijkteam en de Gemeente Amsterdam.

oorlogservaringen

Stichting Joods Maatschappelijk Werk, Stichting Pelita en het Nederlands Veteraneninstituut (voorheen stichting de Basis), drie organisaties die samen veel kennis bezitten over contextgebonden zorg en welzijn, hebben een onderzoek geïnitieerd dat de wensen en behoeften van de naoorlogse generatie in kaart brengt. In samenwerking met Leyden Academy is met steun van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) van september 2020 tot juni 2021 een verkennend kwalitatief onderzoek uitgevoerd.

In het onderzoek naar de hulpvragen en behoeften van de tweede generatie oorlogsgetroffenen, is naar antwoorden gezocht op vragen als: waar bestaan deze hulpvragen uit? Wat maakt deze hulpvragen specifiek? En hoe zou een passend aanbod eruit zien? De antwoorden zijn gezocht door middel van een literatuurstudie, dossieronderzoek, drie focusgroepen (met experts, vertegenwoordigers van de naoorlogse generatie en medewerkers van de betrokken organisaties) en interviews met cliënten van de organisaties. De bevindingen geven aan dat veel van de vragen voortkomen uit behoefte aan herkenning en erkenning. Veel van de kwesties waar de tweede generatie oorlogsgetroffenen vragen over hebben of mee worstelen, gaan over identiteit: mag ik bestaan? Doet mijn leed ertoe? Waartoe behoor ik? Waar liggen mijn wortels? Bekijk hier de belangrijkste bevindingen en het onderzoeksrapport ‘Vragen onder de naoorlogse generatie’.

Het rapport is aangeboden bij het Ministerie van VWS en heeft geresulteerd in het ondertekenen van een convenant tussen de betrokken partijen. We denken dat het een belangrijke erkenning en eerste stap is voor mensen uit de naoorlogse generatie. In een vervolgproject werken we aan podcasts die ingaan op de oorlogservaringen en hoe deze doorwerken in het dagelijkse leven van de oorlogsgetroffenen en de generaties na hen.

Neem voor meer informatie contact op met Jolanda Lindenberg.

Danielle Swart: “Meer vrijheid en zeggenschap over hoe je waardig oud wilt worden!”

Het Jo Visser fonds, voorheen Vereniging Het Zonnehuis, zet zich al bijna 100 jaar in voor waardige zorg voor kwetsbare oudere mensen die permanent afhankelijk zijn van intensieve zorg. Samen met partner Leyden Academy werkt het fonds aan het verbeteren van onderwijs voor (toekomstige) zorgprofessionals, het verbeteren van de beeldvorming van de ouderenzorg en het toepassen van wetenschappelijk onderzoek. Hoe doen ze dat? Aan het woord: Danielle Swart, manager van het Jo Visser fonds.

Waarden als solidariteit, zingeving en gemeenschapsvorming zijn leidend voor het Jo Visser fonds. Waar uit dat zich in?
“Deze waarden komen voort uit het gedachtegoed van oprichtster Jo Visser. Zij zorgde via een correspondentiekring voor geestelijke steun en organiseerde de eerste opleiding tot ziekenverzorgster. In 1921 richtte zij samen met lotgenoten van de Bond voor Zieken de vereniging Het Zonnehuis op, met als doel een eigen tehuis voor langdurig zieken. Uiteindelijk zijn dit zes Zonnehuizen geworden die konden worden opgezet dankzij collectes, donaties en de inzet van vele vrijwilligers in regionale afdelingen. Deze waarden zijn nog steeds actueel in de samenwerking met onze partner Leyden Academy. Via beter onderwijs en een positievere beeldvorming over (het werken in de) ouderen(zorg) kun je de kwaliteit van leven in de verpleeghuizen verbeteren. Ook het stimuleren van waardevolle ontmoetingen tussen generaties onder het motto ‘vaardig jong, waardig oud’ hieraan bij. Je kunt hierbij denken aan de regionale inspiratie- en kennisdagen Levensles met jonge en oudere rolmodellen, het initiatief HuidHonger waarbij dans en beweging leiden tot nieuwe vormen van communicatie, de serie Generaties over de grens waarin we voorbeelden verzamelden van hoe jong en oud samen wonen, leven en beleven, de Dementie verhalenbank waar jongeren verhalen ophalen bij mensen met dementie die nog thuis wonen, en ga zo maar door.”

Een ander mooi voorbeeld is ‘Liefdevolle zorg in de praktijk’. Kun je daar wat meer over vertellen?
“Gelukkig is er in de ouderenzorg momenteel een omslag gaande naar meer persoonsgerichte zorg, met daarbij ruimte en aandacht voor de persoonlijke wensen en verlangens van bewoners. Met steun van het Jo Visser fonds is een videoreeks gemaakt met een gratis digitale leerlijn voor zorgmedewerkers. Op basis van de positieve feedback hierop is onlangs een mini doe-cursus* ontwikkeld met vijf wekelijkse e-mailnieuwsbrieven die zorg- en welzijnsmedewerkers inspiratie, verdieping en praktische handvatten bieden voor leefplezier en liefdevolle zorg. Onderwerpen als het leren kennen van de bewoner, het delen van ervaringen en het omgaan met dilemma’s zullen hierbij aan bod komen.”

Wat vind jij van de huidige beeldvorming over ouderen? En hoe zouden we het gemeenschappelijke beeld positiever kunnen kleuren?
“Ik denk dat elke levensfase een eigen beeld heeft over ouder worden. Jongeren kunnen niet wachten tot ze oud genoeg zijn om zelfstandig keuzes te kunnen maken. Terwijl ouderen steeds meer los moeten laten en afhankelijk worden van anderen. De huidige generatie ouderen kan terugkijken op een economisch welvarende maatschappij die zij zelf mede hebben opgebouwd. Alleen is het lastig om hier op hoge leeftijd nog een zichtbare rol te spelen. Onze verzorgingsstaat is zodanig ingericht, dat ouderen niet meer echt nodig zijn na hun werkzame leven. Alhoewel, als je kijkt hoeveel opa’s en oma’s als opvang voor hun kleinkinderen fungeren!”

Sinds 2012 reiken jullie jaarlijks de Jo Visser award uit aan iemand die het gedachtegoed van Jo Visser belichaamt. Deze persoon is dan een jaar lang ambassadeur voor Waardige zorg en krijgt een geldprijs om een project verder te helpen. Aan wat voor soort projecten moeten we dan denken?
“De ambassadeurs en voorbeeldprojecten van de afgelopen jaren komen uit de wetenschap en het onderwijs, maar ook uit de kunst- en welzijnssector. Allemaal inspirerende voorbeelden die laten zien hoe jong en oud samen waardig oud kunnen worden. Zo werd de Jo Visser award 2019 uitgereikt aan Machteld van der Meij, programmaleider bij de Gruitpoort, voor het project Jonge Rotten. Jonge Rotten brengt werelden bij elkaar zodat mensen van verschillende generaties van elkaar kunnen leren en wat voor elkaar kunnen betekenen. Een mooi voorbeeld zijn de Slowdates, waarbij mensen met elkaar in gesprek gaan. De opzet van de bijeenkomsten is informeel, biedt ruimte voor creatieve invullingen, heeft diepgang waar nodig en luchtigheid waar gewenst. Op 23 november a.s. reiken we de Jo Visser award 2020 uit. Ken je een bijzonder initiatief dat jong en oud verbindt? Laat het mij vooral weten.

Een laatste, wat meer persoonlijke vraag. Als je zelf je ‘oude dag’ mag invullen, hoe zou die eruit zien?
“Ik hoor bij de generatie X, die is opgegroeid in een tijdvak waarin sprake was van economisch verval en jeugdwerkeloosheid. Kenmerkend voor deze generatie is de praktische insteek, zelfredzaamheid en no-nonsens mentaliteit. Door een goede opleiding heb ik een fulltime baan die zorgt voor financiële zelfstandigheid. Door mijn pensioen spaar ik voor mijn ‘oude dag’ en kan ik nadenken of ik straks wil doorwerken of minder wil werken met meer aandacht voor mijn vrijwilligerswerk. Mijn man en ik hebben geen kinderen, dus wij denken nu al na over onze toekomstige woonwensen. Graag in de buurt van ons sociale netwerk en wie weet met gelijkgestemden in een gezamenlijke woonvorm. Wel met een tuin of iets met dieren! Meer klantgerichtheid in de zorg zou ik erg waarderen. Maar ook tijdig het gesprek aangaan over hoe je laatste levensfase eruit ziet en dat je hier zelf een stem in hebt. Ik hoop dat toekomstige generaties zorgprofessionals hierin beter worden opgeleid. Meer individuele vrijheid en zeggenschap over hoe je waardig oud wilt worden!”

*De gratis mini doe-cursus is op 7 oktober jl. van start gegaan. Maar natuurlijk kunt u zich nog steeds aanmelden!

Kwalitatief onderzoek ouderen en corona

Kwalitatief onderzoek ouderen en corona

De uitbraak van het coronavirus en de maatregelen die worden getroffen om de verspreiding te beperken, raken ook (zo niet vooral) ouderen. Ondanks dat er regelmatig over ouderen wordt gesproken in de media, zijn ouderen zelf nog relatief weinig aan het woord. Ouderen worden beschreven als ‘kwetsbaar’, ‘eigenwijs’ of ‘eenzaam’. Maar hoe ervaren zij deze tijd eigenlijk zelf? Om dit te onderzoeken, hielden we in maart-april en oktober 2020 diepte-interviews met ouderen over de impact van de coronamaatregelen op hun leven, hun sociale contacten en vitaliteit. In het eerste onderzoek in het voorjaar zijn 59 senioren geïnterviewd, waarbij we hebben gestreefd naar een zo divers mogelijke afspiegeling qua leeftijd en achtergrond. In het vervolgonderzoek in oktober, aan het begin van de tweede coronagolf, zijn 15 deelnemers opnieuw geïnterviewd. Ten slotte hebben we een media-analyse uitgevoerd om te onderzoeken hoe er in de eerste coronagolf over ouderen is geschreven en hoe dit de beeldvorming heeft beïnvloed.

Ouderen in de eerste coronagolf (maart-april 2020)
Op 18 juni 2020 hebben we de uitkomsten van dit kwalitatieve onderzoek gedeeld via een persbericht op basis waarvan De Telegraaf op 27 juni het artikel ‘Aan ouderen wordt niets gevraagd’ publiceerde. De resultaten zijn ook toegankelijk gemaakt in een uitgebreide publiekssamenvatting en een korte animatievideo. Bekijk ook de toelichting van dr. Jolanda Lindenberg op het onderzoek in de webinar ‘Beleving ouderen in corona’ op 29 juni 2020 of beluister het interview met onderzoeker Miriam Verhage in de podcast Wijzijnnico. De onderzoekers schreven in augustus 2020 de blog It takes two to tango voor The Association for Anthropology and Gerontology, and the Life Course (AAGE). De uitkomsten zijn ten slotte verwerkt in het artikel Coping of Older Adults in Times of Covid-19: Considerations of Temporality Among Dutch Older Adults dat in januari 2021 verscheen in wetenschappelijk tijdschrift Journals of Gerontology Series B: Social Sciences.

Ouderen in de tweede coronagolf (oktober 2020)
Aan het begin van de tweede coronagolf hebben we 15 deelnemers aan het eerste onderzoek opnieuw geïnterviewd. We stelden vast dat sommige ouderen erin slaagden om een nieuwe balans te vinden tussen aanvaardbare risico’s nemen en betekenisvolle activiteiten hervatten, maar dat anderen zich juist verder afzonderden. De grootste verandering die de onderzoekers zagen tussen de eerste en tweede coronagolf, is de afnemende solidariteit in de samenleving die de ouderen zorgen baart. Op 25 maart 2021 deelden we de uitkomsten van dit vervolgonderzoek in een persbericht en hebben we de uitkomsten beschreven in een publiekssamenvatting. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bracht in kaart hoe het gaat met thuiswonende ouderen, waarbij onder meer gebruik is gemaakt van ons kwalitatieve onderzoek. Op de website van het RIVM vindt u de eerste (februari 2021) en tweede rapportage (juni 2021).

Media-analyse ouderen in coronatijd
Hoe is er over ouderen geschreven in de media tijdens de coronacrisis? En hoe heeft deze berichtgeving de beeldvorming van ouderen beïnvloed? We analyseerden 1.145 artikelen uit de periode januari-juni 2020 (van de eerste berichten over corona tot en met de nasleep van de ‘intelligente lockdown’) uit de vijf meest gelezen landelijke dagbladen. Door middel van een uitgebreide media-analyse willen we bijdragen aan de kennis over de beeldvorming van ouderen in coronatijd en belichten we kwesties van kwetsbaarheid en (intergenerationele) solidariteit door het sentiment en de stereotypen rond ouderen te onderzoeken.

Bekijk ook de Zembla-uitzending ‘Oud, maar geen dor hout’ van 20 mei 2021, waarin diverse ouderen aan het woord komen over hun ervaringen in coronatijd en de beeldvorming in de media.

Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met Jolanda Lindenberg.

Benaderen van ouderen en intergenerationele steun

In het onderzoek naar intergenerationele zorg besteedt Jolanda Lindenberg aandacht aan de paradoxale eisen in het publieke debat en de verwachtingen van ouderen zelf over de zorg voor ouderen. Vanuit een linguïstisch-antropologische invalshoek heeft zij veldonderzoek gedaan in een verzorgingshuis en een buurthuis in Amsterdam waarbij ze de zorgvragen, de zorgverlening, het zorgnetwerk van ouderen, hun sociale positie en identiteit in kaart brengt. Vragen als ‘Wat verstaan ouderen onder zorg?’, ‘Hoe vragen ouderen om steun en zorg?’ en ‘Bij wie doen ze dit dan het liefst?’ staan centraal. De antwoorden zullen duiding geven aan de conceptualisering van ouder worden, zorg, zorgvragen en intergenerationele steun.

Uit Jolanda’s onderzoek komen artikelen voort en is een wetenschappelijk boek in voorbereiding met als werktitel ‘The Language of Ageing’. Hierin gaat zij in op het taalgebruik rondom ouderen en hoe dit van invloed is op hun sociale identiteit, hoe zij zich positioneren ten opzichte van anderen en hoe zij hulp en steun vragen en aanbieden.

Meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Jolanda Lindenberg.

Intergenerationeel wonen

Uit ons eerder onderzoek blijkt; diepgaand contact waarbij je elkaar als persoon leert kennen helpt om negatieve beeldvorming te doorbreken. Samenwonen lijkt daarmee een belangrijke manier te zijn om vooroordelen en stereotypen te doorbreken.

Bij Woongemeenschap Eikpunt in Lent voeren we een kwalitatief, etnografisch onderzoek uit naar beeldvorming van en over ouderen in de context van intergenerationeel wonen. Eikpunt is een woongemeenschap met bijna 100 bewoners, opgezet als een wijkje met zelfstandige huur- en koopwoningen, een kleine woongroep en gemeenschappelijke binnen- en buitenruimtes. Het samenleven in de woongemeenschap rust op de pijlers duurzaamheid, stilte, gemeenschapszin en meergeneratiewonen. De bewoners van Eikpunt streven bewust een leeftijdsbalans na waarbij alle leeftijden vertegenwoordigd zijn, zodat personen van verschillende generaties een bijdrage aan de woongemeenschap kunnen leveren en elkaar zorg, steun en inspiratie bieden.

Meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Belia Schuurman.

Digitale vaardigheden van senioren met een Marokkaanse achtergrond

In 2019 hebben we Connect@Health georganiseerd. Dit project richt zich op het verbeteren van de online gezondheidsvaardigheden (eHealth) van Marokkaanse senioren. Om dit te bereiken is een innovatieve digitale leermethode ontwikkeld, gebaseerd op een eerdere trainingsmethode ontwikkeld door de Polytechnische Universiteit Madrid.

Achtergrond
Net als voor bank- of overheidszaken, moeten we steeds vaker het internet op als het gaat om onze gezondheid. Deze eHealth-toepassingen – zoals het online maken van een afspraak, apps die je conditie bijhouden of chatgesprekken met je huisarts – zijn mooie ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg. Helaas kan niet iedereen hiervan profiteren. Zo zijn veel online toepassingen of digitale trainingen moeilijk te volgen voor mensen met bijvoorbeeld laaggeletterdheid, beperkte gezondheidsvaardigheden of een taalbarrière. Uit onderzoek is gebleken dat senioren met een migratieachtergrond vaak achterblijven op de huidige digitale ontwikkelingen omdat ze kampen met een combinatie van bovengenoemde factoren (Milard et al. 2018).

Het onderzoek
Gezien het toenemende aantal ouderen met een Marokkaanse achtergrond (Fokkema en Conkova 2018) en hun vaak lagere sociaaleconomische positie en gezondheidssituatie (Schellingerhout 2004) ontwikkelden we voor én met senioren met een migratieachtergrond een geschikte computertraining. Hiervoor werkt Leyden Academy samen met Attifa, een zorgorganisatie voor oudere migranten in de Utrechtse wijken Kanaleneiland en Overvecht. De deelnemers aan het onderzoek (zowel mannen als vrouwen) waren allemaal bezoekers van de dagbesteding van Attifa en ouder dan 55 jaar. Eerst achterhaalden we in focusgroepen de huidige kennis en leerwensen van de senioren te inventariseren. Op basis hiervan ontwikkelden we een computertraining. De computertraining die tijdens dit project is ingezet, maakt gebruik van een geïndividualiseerde aanpak (de deelnemers volgen hun eigen snelheid en schema), zelf bestuurbaar audiovisueel materiaal en inhoud op basis van de behoeften en voorkeuren van de deelnemers. Hierbij wordt rekening gehouden met culturele aspecten, taal- en beeldgebruik en moeilijkheidsgraad. Ten slotte hielden we interviews om de training en opgedane vaardigheden te evalueren. Uit de evaluatie bleek dat de deelnemers het prettig vinden om op individueel tempo samen te leren. Met name de meer geletterde deelnemers hadden profijt van de training. Het Marokkaans Arabisch bleek achteraf niet de voorkeurstaal voor deze training. Liever hadden de vrouwen de training in het Nederlands gevolgd zodat ze ook Nederlands hadden kunnen leren.

Connect@Health wordt uitgevoerd in samenwerking met de Polytechnic Universiteit van Madrid, SERMAS en E-Seniors, en werd gefinancierd door EIT Health.

Lees ook de blog Digitale inhaalslag: de ervaring van migrantenouderen van Nina Conkova op de website van de Koepel Adviesraden Sociaal Domein (september 2020).

Neem voor meer informatie contact op met Miriam Verhage.