Kunst in de zorg

Er is steeds meer bewijs voor de positieve impact van kunst en cultuur op de gezondheid en het sociale welbevinden van ouderen. De Wereld Gezondheidsorganisatie ondersteunt de wereldwijde beweging voor meer kunst in de zorg. Bij Leyden Academy geloven we ook zeker in de kracht van kunst. Kunst geeft ruimte aan het menselijke: als je creatief bezig bent ligt de focus niet langer op ziek zijn, maar op wat je nog wel kan!

Onderzoeksprojecten
Toch ontbreekt het aan passend onderzoek naar de implementatie en continuatie van kunstinitiatieven. Het team van Leyden Academy wil daaraan bijdragen, middels onderstaande onderzoeksprojecten waarin kunst, cultuur en zorg samenkomen. Met deze projecten streven we ernaar om niet alleen de zorgervaring te verrijken, maar ook nieuwe inzichten te bieden.

Arts & Health
We onderzoeken hoe kunst en creatieve activiteiten de gezondheid en kwaliteit van leven kan verbeteren. Zo zijn ouderen, zorgprofessionals, onderzoekers, docenten en studenten Zorg & Welzijn en anderen die actief zijn op het snijvlak van kunst en zorg via dans, zang, theater, meditatie, beeldende kunst, rituelen, verhalen en gesprek op zoek gegaan naar manieren waarop kunst en contact in de zorg kan worden versterkt. Lees meer.

Cultuursensitieve kunst
Op welke manier uiten ouderen die niet in Nederland geboren zijn hun creativiteit? Kunnen we het eigenlijk wel kunst noemen, of zijn het meer gebruiken en tradities? Samen met kunstenaars en migrantenouderen zelf proberen we deze vragen te beantwoorden en willen we aanbevelingen doen voor het kunstaanbod voor deze doelgroep. Lees meer.

Helende kunst
Kunst in het ziekenhuis kan een krachtig middel zijn om patiënten en hun naasten te ondersteunen tijdens een moeilijke periode. Het kan de fantasie en verbeelding prikkelen, en kan zorgen voor een prettigere, meer ontspannen omgeving waarin mensen zich wat fijner of minder gestrest voelen. Lees meer.

Kunst en cultuur in de langdurige zorg
Leyden Academy en het Amsterdam UMC hebben bij bestaande kunstinitiatieven veertig observaties uitgevoerd en bijna vijfhonderd verhalen van deelnemende ouderen opgehaald. Vervolgens zijn de onderliggende werkzame principes beschreven en is de impact geëvalueerd. Lees meer.

Onderzoek door dans
We verrichten participatief onderzoek naar de effecten van dansen en het co-creëren daarvan voor dansers met neurodegeneratieve ziekten, zoals Parkinson en Multiple Sclerose. Met het onderzoek willen we verkennen hoe deelname bijdraagt aan een dieper gevoel van verbondenheid en een inclusiever dansveld. Lees meer.

Participatiekoren
Participatiekoren zijn koren waarin zorgontvangers, mantelzorgers, zorgverleners en zangliefhebbers samen zingen. Een aantal principes staan daarbij centraal: oefenen in duo’s thuis, samen creatieve opdrachten maken, online repetities en een afsluitend concert. Het team van Leyden Academy onderzoekt hoe deze koren bijdragen aan sociale verbondenheid en mentale veerkracht. Lees meer.

Samenwerking tussen clown en zorgmedewerker
In dit project werd verkend hoe de samenwerking tussen clowns en zorgpersoneel het welzijn van bewoners van een verpleeghuis kan bevorderen en spanning kan verminderen. Vanuit speelsheid en kwetsbaarheid werd contact gemaakt, en met de ‘normale’ regels gebroken. Lees meer.

Onderzoek door dans

Marc Vlemmix Dans is een dansgezelschap ontwikkeld voor en door mensen met neurodegeneratieve ziekten, zoals Parkinson en Multiple Sclerose. Om de effecten van dansen en het co-creëren van dans voor deze specifieke groep dansers beter te begrijpen, verrichtten we van januari 2023 tot oktober 2024 participatief onderzoek. Met het onderzoek willen we tevens verkennen hoe deelname bijdraagt aan een dieper gevoel van verbondenheid en een inclusiever dansveld.

Daar waar woorden tekortschieten, daar is dans
Foucault’s concept van parrhesia, oftewel vrijmoedige spraak, zal worden gebruikt om de werkingsmechanismen binnen het gezelschap te analyseren. Dit concept zal helpen bij het begrijpen van de manieren waarop de dansers hun verhalen en ervaringen delen, en hoe dit bijdraagt aan hun gevoel van empowerment.

“Ik heb stappen gezet in meer durven, om mijzelf te omarmen en te laten zien. Ik ga voorbij de vorm en kom bij een nieuwe laag in mijzelf.” – Marc Vlemmix, danser en oprichter Marc Vlemmix Dance

Van bevinding naar dans
Naast het schrijven van een artikel over de bevindingen, vertaalden we deze ook in een dansduet, ontwikkeld samen met Marc Vlemmix. Deze op kunst gebaseerde aanpak helpt bij het ontwikkelen van inzicht in de werkingsprincipes voor het verspreiden van bevindingen via dans. Zowel het proces als de dansvoorstelling vormen de basis voor het delen van deze belichaamde kennis, zowel live alsook via video. Hiermee hopen we bij te dragen aan inzichten in en kennis over deze manier van werken in artistiek onderzoek.

Alter-Art Festival
Gedurende het Alter-Art Festival in juli in Pergola, Italië hebben we ons een week lang ondergedompeld in onderzoek, dans en andere kunstvormen. Hierbij werkten we samen met een Italiaanse choreograaf en met verschillende kunstenaars die actief zijn op het gebied van inclusie en gemeenschap. We hebben het uiten van onderzoeksbevindingen via dans verder ontplooid en de bouwstenen voor een dansvoorstelling neergezet.

Wil je meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met Tamar Shahinian of Marc Vlemmix Dance.

Het belang van Arts & Health is niet meer weg te denken uit het zorglandschap

Het belang van Arts & Health is niet meer weg te denken uit het zorglandschap

Contact is bijzonder. Echt in contact met een ander mens, met jezelf, met je werk, met je omgeving… dan weet je dat je leeft. Echt contact is ook zeldzaam, zeker op plekken waar werkdruk hoog is en de behoefte eraan zo sterk is. In de zorg bijvoorbeeld.

Het belang van contact
Daarom organiseerde onze zorgesthetische werkplaats, onder leiding van Tom Maassen een tweedaags Arts & Health-event rondom contact. Deze derde jaargang van Arts & Health organiseerden we samen met The Care Lab van The University of Manchester van James Thompson, auteur van het boek Care Aesthetics (2022). Op donderdag 30 en vrijdag 31 mei gingen zo’n tachtig deelnemers via dans, zang, theater, meditatie, beeldende kunst, rituelen, verhalen en gesprek op zoek naar manieren waarop het contact in de zorg kan worden versterkt. Verbazing en herkenning, plezier en verdriet, op afstand en heel dichtbij. Duidelijk werd hoe esthetiek en zorg met elkaar in verbinding staan, en hoe krachtig de verbinding tussen zorg en kunst kan zijn. Aanwezig waren zorgprofessionals, managers in de zorg, ouderen, kunstenaars en onderzoekers. Juist die diversiteit aan achtergronden maakte dit event tot een groot succes. Wat een energie en creativiteit kwam er los tijdens de tientallen sessies. Om u een beetje mee te nemen, lichten we de inhoud en ervaring van enkele sessies toe.

“Er is momentum in de samenleving om de esthetische dimensie van zorg echt goed voor het voetlicht te brengen. Door onderzoek, onderwijs en het organiseren van dit soort ervaringsgerichte evenementen kunnen we de aandacht daarvoor verduurzamen. Ik ben ervan overtuigd dat dit leidt tot betere zorg.” – Tom Maasen, filosoof en onderzoeker

De wonderbaarlijke reis van Fi
Door Marjolein Baars en Doris Hochscheid
Deze prachtige voorstelling was een indringende en bij tijd en wijle komische worsteling van een vrouw op leeftijd. De reis van Fi gaat over vastzitten, (mantel)zorg, overgave en acceptatie van de situatie waar je in zit. Het is een rommelige zoektocht, zoals het leven dat kan zijn, naar manieren om jezelf opnieuw uit te vinden. Het publiek genoot ook van het rake cellospel van Doris Hochscheid, in een ingenieus steeds wisselend decor, met ramen die openden en sloten, een rijdende tram, een straat, strand, vogels. De boodschap was even confronterend als hoopvol: je grip op de omstandigheden mag dan zeer beperkt zijn, je houding ten aanzien daarvan heb je wel in de hand.

Rituelen voor verlies
Door Ruchama Kramer en Marijn Graven
Hoe geef je vorm aan afscheid en hoe aan verlies? Hoe zet je angst en onzekerheid om in hoop en verlangen? Hoe kan een afscheid ook een nieuw begin zijn? Ruchama Kramer en Marijn Graven begeleidden de deelnemers in duo’s in het vormgeven van een ritueel voor elkaar. Een aantal van deze rituelen werd tijdens de sessie uitgevoerd. De combinatie van ritueel en theatraal maakte het tot een ijzersterk geheel. Het leidde tot intense ervaringen en een sterke emotionele betrokkenheid van alle deelnemers.

Samen_leren_aanraken
Door Ester van der Geest
Ester van der Geest onderzoekt hoe aanraking een relevant onderdeel kan zijn van het contact tussen ouderen en mantelzorgers. In deze sessie leerden de deelnemers om lichamelijk met elkaar in contact te komen, om te ervaren wat aanraking met je doet en wat het voor een ander betekent. In de zorg zijn we het niet meer gewend om deze meest elementaire vorm van contact, aanraking, in te zetten en te ontdekken.

Stories of beautiful care
Door James Thompson en Jenny Harris
In het Verenigd Koninkrijk is de zorg altijd negatief in beeld, er wordt vooral naar problemen gekeken, zoals kosten en dingen die misgaan. Maar tijdens corona veranderde daar iets in. Men keek meer naar elkaar om. Deze ervaring was voor James Thompson aanleiding om zich te gaan richten op positieve zorgverhalen. Duidelijk werd dat schoonheid niet alleen in het uiterlijk zit maar ook innerlijke kenmerken heeft. En dat zorgen op zichzelf ook al iets moois is (of kan zijn). James Thompson en Jenny Harris gingen samen met de deelnemers op zoek naar verhalen over mooie zorg. Juist in het delen van verhalen over de schoonheid van zorg ontstaat contact.

Exploratorium of the body
Door Nieke Koek
In deze sessie, die op donderdag drie keer werd aangeboden, nam Nieke Koek de deelnemers mee in een wandeling rondom het Poortgebouw. Met een stuk klei in de hand gingen zij, al wandelend, in duo’s op zoek naar hoe zij zichzelf voelden. Eerst in stilte en later in gesprek. Het ging daarin niet om gevoelens als blijdschap of verdriet, eenzaam of opgejaagd, maar om hoe een gevoel eruitziet, welke kleur of vorm het heeft. Bijvoorbeeld geel met wat groen en een beetje korrelig, of een kom met een gat erin of met tentakels en diepe kloven. Een lijst met subtiele woorden voor allerlei gevoelens en zijnstoestanden bood hulp. En terwijl de één vertelde, stelde de ander vragen en werd ondertussen de klei gekneed in een vorm die daar uitdrukking aan gaf.

Toon het hout
Door Tom Maassen
Tom Maassen deed in de zorgesthetische werkplaats onderzoek naar de vraag wat houtbewerking ons kan vertellen over zorg en over het aangaan van relaties. Er gaat veel liefde en zorg in het hout zitten. Maar wat gebeurt daar eigenlijk. Na een korte introductie was de instructie die deelnemers kregen ‘toon het hout’. Deelnemers kozen linde-, olijf-, noten- of ebbenhout. Ondertussen stelde Tom vragen en deed hij korte interventies. In de poging om het hout te tonen kom je zowel jezelf als ook het hout in al z’n bijzonder- en eigenaardigheden tegen. De deelnemers waren verrast over hoe snel de tijd voorbijging en hoezeer het hen lukte om echt tot een uitwisseling met het hout te komen.

Stem en lichaamsbewustzijn
Door Chantal Goosens en Remco Hooijkaas
In deze plenaire sessie liet Chantal het publiek op vrijdagochtend samen zingen en in tweetallen onderzoeken hoe via de stem contact kan worden gemaakt. Je hoeft niet te kunnen zingen, iedereen kan geluid maken! Chantal nodigde iedereen uit om niet mooi te proberen te klinken, niet zoals je wilt klinken, maar gewoon te klinken zoals je klinkt. Daar hoort ook het nemen van risico bij, wat best eng is, volgens een deelnemer. Het gaat om het geven van ruimte aan je lijf en aan je stem, waardoor je ook ruimte creëert voor de stem van het publiek. De sessie werd afgesloten door met z’n allen het prachtige ‘Dios es Amor’ te zingen.

“Ik ben er heel erg door geraakt.” – Anneloes Schuppen, dansdocent
“Ik heb me nog nooit zo veilig gevoeld tijdens het zingen.” – Daphne Raad, onderzoeker

Choreografie van contact
Door Anneloes van Schuppen
Anneloes weet in haar sessies een hele mooie balans te vinden tussen ecstatic dance, choreografie en zelfonderzoek. Zo werden er verschillende lagen van contact ‘aangeraakt’ vanuit de vraag ‘Waar zou je meer mee in contact willen staan?’ Gedurende de sessie konden de deelnemers met pen en papier op deze vraag reflecteren. Vanuit contact met jezelf en met je lichaam gingen ze in contact met een ander, met de groep en met de ruimte. Nieuwe perspectieven, ingangen en inzichten ontdekken over jezelf en anderen, door te doen, te ervaren en te uiten. De deelnemers werkten ieder toe naar een korte choreografie, vaak ontroerend en prachtig.

“Ook al was het uit mijn comfortzone, ik heb het als bijzonder en fijn ervaren.” – Deelnemer

Danscoach
Door Mariëlle Peerenboom
Vanuit een gesprek over uitdagingen in het maken van contact, kwamen de deelnemers steeds meer in beweging. Onder de bezielende begeleiding van Mariëlle gingen woorden en bewegingen steeds vloeiender in elkaar over, in de richting van een kunst van het contact maken.

Generatiemixer (Imaginary communities)
Door Lieke de Kock en Greet Meesters
Stel je een eiland voor dat nooit eerder is ontdekt. Wat is er allemaal te vinden op dat eiland? Wie leven daar? Met spel- en schrijfoefeningen, decorbouw, muziek en allerlei verschillende kunstvormen, komt dat eiland tot leven. Jong en oud verbonden in fantasie, dat is Generatie Mixer. Naast talentontwikkeling gaat de methode over het bevorderen van mentaal welzijn en sociale vaardigheden van de deelnemers. In deze sessie van Lieke en Greet ervaarden de deelnemers deze unieke en zeer effectieve werkwijze. Allereerst vulden de deelnemers de zin ‘In my imaginary world there is  ……..’ aan in beeld en geluid (à la ‘Ik ga op reis en ik neem mee …..). Vooral om de inbreng ‘stony beach with roling stones’ moesten alle deelnemers erg lachen. Daarna ging eenieder aan de slag om hun deel van het eiland op papier weer te geven, het te ‘decoreren’ en tot leven te brengen.

Care aesthetics in Manchester
Door Kate Maguire-Rosier en Réka Polonyi
Kate en Réka presenteerden de eerste bevindingen van hun onderzoek Care as an aesthetic practice, van de Universiteit van Manchester en de NHS, over de beoordeling van dementiepatiënten. Kate en Réka ontwikkelden een raamwerk voor sensorische en belichaamde dementiezorg. Dit raamwerk illustreert hoe een zorgesthetische praktijk in een complexe omgeving eruit zou kunnen zien. De presentatie werd afgewisseld door oefeningen en gesprek, en richtte zich vooral op de reflecties van onderzoekers over het proces van coproductie. Hierbij kwamen vragen aan bod als: Hoe was de samenwerking? Om welke taken ging het? Wat zijn de geleerde lessen?

En meer ………….
Maar er was meer. Berit Lewis nam de deelnemers op donderdag mee in haar uitgebreide kennis over de werkingen van meditatie en trakteerde hen op een aantal verdiepende oefeningen. Op vrijdagmiddag deed Berit voor het hele publiek nog een metta-meditatie, een oefening om vanuit compassie voor jezelf tot compassie voor het hele universum te komen. Ook maakten de deelnemers via een performance kennis met de crdl van Dennis Schuivens en Jack Chen. Dit instrument creëert muzikale momenten van betekenisvol contact tussen mensen met een fysieke of cognitieve beperking en hun dierbaren. Ook werd voor de derde keer het Leydse Lintje uitgereikt. Dit jaar kreeg fotograaf Henk Aschman de door Charlotte Molenaar ontworpen rozet met lintjes opgespeld. Het event werd afgesloten met een gesprek tussen Tineke Abma, James Thompson, Tom Maassen en het publiek. Centraal stonden vragen als ‘Wat is zorgesthetiek nu eigenlijk?’ en ‘Hoe kunnen we de bijzondere ervaringen van de afgelopen dagen een plek geven in de zorg en in het zorgonderwijs?’

Op donderdag 12 september organiseren Leyden Academy en het Jo Visser fonds weer een Arts & Health-bijeenkomst. Dit keer onder andere in samenwerking met Marc Vlemmix Dance in het Luxor Theater in Rotterdam. We tonen dan onder de noemer The Art of Living verschillende, verrassende, creatieve en eigenzinnige vormen van levenskunst. Klik op de link voor meer informatie.

Arts & Health

Arts & Health

Arts & Health-event 2024: in contact
Contact is bijzonder. Echt in contact met een ander mens, met jezelf, 
met je werk en je omgeving. Echt contact is ook zeldzaam, zeker op plekken waar werkdruk hoog is en de behoefte eraan zo sterk is. In de zorg bijvoorbeeld. Daarom organiseerden we met The Care Lab van The University of Manchester eind mei 2024 in het Poortgebouw in Leiden een tweedaags, tweetalig event rondom contact. Via dans, zang, theater, meditatie, beeldende kunst, rituelen, verhalen en gesprek gingen ouderen, zorgprofessionals, managers, docenten en studenten Zorg & Welzijn, onderzoekers en anderen die actief zijn op het snijvlak van kunst en zorg, op zoek naar manieren waarop het contact in de zorg kan worden versterkt.
Op het programma stond dans en choreografie door Anneloes van Schuppen, theater en gebaren door Marjolein Baars en Doris Hochscheid, mindfulness door Berit Lewis, stemkunst door Chantal Goossens, leren aanraken door Ester van der Geest, verhalen over zorg door Jenny Harris en James Thompson, zorgesthetiek in Manchester door Kate Maguire-Rosier en Reka Polyani, intergenerationeel spel door Lieke de Kock en Greet Meesters, dans en coaching door Mariëlle Peerenboom, kunstzinnig wandelen met Nieke Koek, werken met rituelen door Ruchama Kramer en Marijn Graven, en reflectieve houtbewerking door Tom Maassen.

Klik om de link om meer te lezen over de eerste en de tweede dag.

Arts in Health Nederland: whitepaper
Kunst zorgt ervoor dat mensen zich beter voelen en helpt ze om beter met hun ziekte om te gaan. Ook in het sociale domein en preventie, en bij het verkorten van ziekenhuisopnames kan kunst veel betekenen. Er moet veel meer aandacht komen voor de positieve effecten van het gebruik van kunst in de gezondheidszorg. Deze oproep doen meer dan tweehonderd onderzoekers, bestuurders, beleidsmakers, zorgmedewerkers, kunstenaars, docenten, ervaringsdeskundigen en andere belanghebbenden die hebben meegewerkt aan een breed onderzoek van Arts in Health Nederland. Gezamenlijk schetsen zij hoe kunst kan bijdragen aan de transitie in de gezondheidszorg, welke geweldige en bewezen succesvolle initiatieven er al bestaan en hoe het veld verder kan worden versterkt.

Bewezen effect nog veel te weinig ingezet
Arts in Health Nederland heeft een whitepaper over kunst als zorg opgesteld die aantoont dat kunst een waardevolle rol speelt in het humaniseren en toekomstbestendig maken van de gezondheidszorg. Arts in Health Nederland pleit voor het integreren van kunst en creativiteit in zorginstellingen en gemeenschappen ter bevordering van gezondheid en welzijn. Kunst geeft ruimte aan het menselijke: als je creatief bezig bent ligt de focus niet langer op ziek zijn, maar op wat je nog wel kan.

“Mijn vader heeft het etiket Alzheimer. Het gaat alleen nog maar over wat hij niet meer kan, zoals koffie zetten. Je kunt je voorstellen wat voor effect dat heeft op zijn eigenwaarde. Maar sinds een tijdje zingt hij elke donderdagavond in Santykoor de Freulesjongers. Hij vergeet veel maar die afspraak vergeet hij niet. Hij wil dat gewoon niet missen. Hij zegt dat hij er vrienden heeft. En het helpt mijn moeder dat hij vrolijk is, dat hij verhalen vertelt. Ze voelen zich minder eenzaam.” – Tineke Abma, hoogleraar Ouderparticipatie

Helende kunst?

Helende kunst?

Kunst in ziekenhuizen brengt niet alleen visuele schoonheid, maar ook een beweging van gedachten en gevoelens. Maar wat is de werkelijke waarde van kunst op patiënten en hun naasten? Eerdere onderzoeken tonen aan dat kunst zowel de geestelijke als lichamelijke gezondheid kan bevorderen. Het onderzoek van Leyden Academy on Vitality and Ageing en Kunstzaken van het Leids Universitair Medisch Centrum richtte zich specifiek op de beleving van kunst door patiënten en hun naasten.

Aanpak van het onderzoek
Om de kunstbeleving in kaart te brengen, werden flyers in Galerie LUMC en wachtkamers verspreid, korte interviews gehouden en vragenlijsten ingevuld. Vervolgens zijn diepte-interviews gehouden, waarin persoonlijke ervaringen en betekenissen die kunst in het ziekenhuis kan oproepen, werden besproken. Tot slot vond met enkele geïnterviewde patiënten en naasten een creatieve feedbacksessie plaats waarin de betekenissen zijn verdiept en de samenhang in kaart is gebracht.

“Kunst heelt geen botten, maar het kan wel bijdragen aan een gevoel van heelheid en menselijkheid.”

De waarde van kunst
Uit het onderzoek kwamen de volgende zes betekenissen naar voren:

  • Afleiding: Kunst biedt een ontsnapping aan zorgen en stress.
  • Emoties: Kunst roept uiteenlopende emoties op, van troost tot verrassing.
  • Verbinding: De creaties van kunstenaars creëren een gevoel van verbondenheid.
  • Herkenning: Kunst maakt de ziekenhuisomgeving persoonlijker.
  • Mens voelen: Door kunst voelen patiënten zich meer dan alleen hun ziekte.
  • Houvast: Kunstwerken functioneren als herkenningspunten in de vaak overweldigende ziekenhuisomgeving.

Aanvullende mogelijkheden
Kunst in het ziekenhuis kan de fantasie en verbeelding prikkelen, en kan zorgen voor een prettigere, meer ontspannen omgeving waarin mensen zich wat fijner of minder gestrest voelen. Naast de huidige kunstwerken gaven patiënten en naasten aan graag meer interactieve kunst, kunsttijdschriften in wachtkamers, muziekmogelijkheden en muurkunst op verpleegafdelingen te willen zien.

Kunst leidt me af en het is ook een tijdverdrijf, maar daarnaast is het ook confronterend. Bijvoorbeeld het beeld van de handen die elkaar vasthouden waarvan een hand van een jong iemand is en de andere hand van een ouder iemand. Ik zit er qua leeftijd tussen maar ik twijfel of ik die leeftijd van die oudere hand met arm wel zal halen met mijn ziekte.”

Dit onderzoek is in juni 2024 afgerond. Benieuwd naar de publieksbrochure? Klik hier!
Wilt u meer informatie over dit onderzoek, neem dan contact op met Truus Teunissen via teunissen@leydenacademy.nl.

Barbara Groot: “Samen onderzoeken en samen leren!”

In elke kwartaalnieuwsbrief van Leyden Academy introduceren we één van onze wetenschappelijke stafleden aan de hand van een actueel onderzoek of nieuwsfeit. In deze editie stelt Barbara Groot zich voor. Zij is ons team per 1 mei 2021 komen versterken en werkt samen met collega’s en kunstenaars aan het onderzoek naar Kunst in de Zorg, waarvan eind juni de resultaten worden gedeeld.

Barbara, kun je iets meer over Kunst in de Zorg vertellen?
“Het onderzoeksproject maakt deel uit van het ZonMw-programma Kunst en Cultuur in de Langdurige Zorg en Ondersteuning. Samen met fotograaf Janine Schrijver (Stichting B.a.d. Rotterdam), kunstenaars in den lande en ouderen zelf kijken we naar de waarde die kunstactiviteiten zoals dans, tekenen, muziek, zang, poëzie, theater en beeldende vorming in de langdurige zorg kunnen hebben. Dit doen we door bestaande kunstinitiatieven en -programma’s te beschrijven, de impact te evalueren en op zoek te gaan naar de onderliggende principes. Hiermee hopen we kunst binnen de zorgpraktijk te versterken én bij te dragen aan de kwaliteit van leven van ouderen.”

Hoe is het de kunstinitiatieven en –programma’s in de coronatijd vergaan?
“De coronacrisis legde extra de nadruk op het belang van zorg en welzijn in onze samenleving. Tegelijkertijd bracht deze tijd aan het licht dat sommige vormen van zorg onzichtbaar blijven, of niet worden erkend als zorg. Zo ook de zorg die kunstenaars leveren wanneer zij ouderen begeleiden in actieve kunstparticipatie. Natuurlijk was het schakelen, maar de kunstenaars hebben binnen de diverse programma’s en initiatieven een alternatieve, maar evengoed waardevolle, invulling aan de activiteiten kunnen geven. Want juist in deze moeilijke tijd hebben ouderen behoefte aan afleiding, inspiratie, troost en contact. Zo liet een deelnemer ons weten dat een doek, verf en penselen meer doet dan een bezoek aan een psycholoog.”

Op dinsdag 29 juni a.s. delen jullie de bevindingen in een afsluitende bijeenkomst. Kun je alvast iets met ons delen?
“Nu, een roerige anderhalf jaar later, delen we de bevindingen en onderzoeksresultaten middels een interactieve Kunst in de Zorg-manifestatie voor betrokkenen en geïnteresseerden. Janine, de betrokken fotograaf, heeft een arts-based onderzoek gedaan. Dit is een andere manier van onderzoek doen die heel waardevol is, en in de zorg vaak wordt onderbenut. In co-creatie ontstond het idee dat je kunt vertellen over kunstparticipatie, maar dat je het pas écht gaat begrijpen als je het ervaart. Dit staat dan ook centraal tijdens de eindbijeenkomst. Helaas is het wel online. In een fysieke wereld had het echt een beleving kunnen worden met allerlei soorten kunstvormen.”

Waar houd je je bij Leyden Academy verder mee bezig?
“Ik zal mijn bijdrage leveren in bestaande projecten van Leyden Academy op het vlak van participatief actieonderzoek. Hoe werk je op een goede manier samen met ouderen, hoe leer je samen met alle betrokken die het leven van ouderen kunnen verbeteren, en hoe kom je samen tot verandering?”

Tot slot een persoonlijke vraag. Wat zou jij willen bijdragen aan deze wereld de komende jaren?
“Onlangs hoorde ik dat verpleeghuisbewoners gemiddeld maar anderhalve minuut per dag buiten komen. Daar schik ik van. Zelf geloof ik dat natuurbeleving, net als kunstparticipatie, kan bijdragen aan gezondheid en welzijn. Hier zou ik me graag meer in willen verdiepen de komende jaren. Ook geloof ik dat er veel kennis zit bij ouderen als we het hebben over duurzaamheid. Onder jongeren is het thema duurzaamheid zeer actueel. Ik zou het mooi vinden om jongeren en ouderen op dit thema te verbinden. Kunstenaars zouden hier volgens mij ook veel in kunnen bijdragen. Samen onderzoeken en samen leren!”